“Arada bir dayan da”
1941–45-ci illərdə (müharibə vaxtlarında) qocaman diktor Soltan Nəcəfov məşhur tarzən Qurban Pirimovun konsertini Radioda elan edir. O vaxt konsert belə elan edilirdi:
— Əziz dinləyicilər, konsertimizə başlayırıq: tarda çalır tarzən Qurban Pirimov.
Qurban Pirimov çalmağa başlayanda Soltanı təcili Mərkəzi Komitəyə çağırırlar. Tarzənin isə heç nədən xəbəri olmur. Bir mahnını çalır, keçir ikincisinə, üçüncüsünə… Bir saat, iki saat, üç saat fasiləsiz çalır.
Gözü studiyanın qapısında qalır. Gözləyir ki, Soltan gəlib konsertin bitdiyini elan edəcək. Soltan isə gəlmək bilmir.
Düz 4 saatdan sonra Soltan qəbuldan çıxıb studiyaya çatanda qulaqlarına inanmır — tarzənin konserti hələ də davam edir.
Soltan təngnəfəs özünü efirə yetirib deyir:
—Konsertimiz qurtardı, tarda çalırdı Qurban Pirimov.
Yorulub-əldən düşmüş Qurban Pirimov yerə yıxılıb, özündən gedir. Soltan isə deyir:
—Ay evin tikilsin, arada bir dayan da, bəlkə mən ölmüşəm…
Vəsiqə əvəzinə balet nömrəsi
Artıq dediyim kimi, 60-cı illərdə Az.TV-nin binasını adi gözətçilər qoruyurdu, sonralar onları polislər əvəz etdi. Yaşlı bir gözətçi vardı ki, kim olursa-olsun, vəsiqəsiz qapıdan heç kimi buraxmırdı. Hamı da onun xasiyyətini bildiyi üçün çalışırdı ki, xüsusilə onun növbəsində vəsiqələrini evdə unutmasınlar.
Bir dəfə mərhum diktor Sudabə xanım Manaflı səhər saat 6-nın Radio efirini açmaq üçün Komitəyə çatanda görür ki, vəsiqəsi o biri çantasında – evdə qalıb. Tərslikdən növbədə də həmin gözətçi idi…
Sudabə xanım uşaqlıqda balet məktəbində oxumuşdu, gözəl balet oynayırdı.
O, özünü itirmir: ətəyini iki əli ilə tutub “Sonalar gölü” baletinin musiqisini zümzümə edə-edə, balet oynaya-oynaya qapıdan keçir. Gözətçi “Ay qız, ay bala, nə edirsən, vəsiqəni göstər!” – desə də, Sudabə xanım ona fikir vermədən oynaya-oynaya həyətin o biri başına çatır. Gözətçi də onun dalınca… Onlar həyətin ortasındakı su dolu çərhovuzun yanına qədər gəlib çıxırlar. Arada da Sudabə xanım ona “Səs salma, məşq edirəm!” – deyir.
Balet nömrəsi gözətçinin xoşuna gəlsə də, əl çəkmir; Sudabə xanımla çərhovuzun ətrafında iki dəfə fırlanıb: “Vəsiqəni göstər!” – deyə təkid edir.
Üçüncü dövrədə isə Sudabə xanım bir anda əlini çərhovuza salıb gözətçinin üstünə su çiləyir və pilləkənləri güllə kimi qalxıb foyeyə daxil olur…
“Belə getsə, bu ay naharsız qalacağıq”
Həyat yoldaşım Natiq Səfərov 70- ci illərdə Radioda “Nətəvan qızlar klubu” proqramını hazırlayırdı. Proqram üçün üç aparıcı seçmişdi: Flora Kərimova, Amaliya Pənahova və Ofeliya Sənani. Veriliş gənc qızlara həsr olunmuşdu, onların mənəvi-psixoloji problemlərindən bəhs edilirdi. Natiq bu verilişə görə 1976- cı ildə Jurnalistlər İttifaqının təsis etdiyi “Qızıl qələm” mükafatına layiq görülmüşdü.
Yadımdadır, o vaxtlar Radioya yüzlərlə məktub gəlirdi. Qızlar öz problemlərindən, təhsil almaq arzularından yazır, onlara köməklik göstərilməsini xahiş edirdilər. Veriliş o qədər səmimi idi, Natiq də onu o qədər gözəl hazırlayırdı ki, hər nömrə efirə gedəndən sonra xüsusi səs-küyə səbəb olurdu.
Bir səhər işə gələndə foyedə üç qızın gözlədiyini gördük. Onlar proqramı ümid yeri bilib, təhsil almaq niyyətilə rayondan qaçıb gəlmişdilər. Qızlar oxumaq istədiklərini, bir daha rayona qayıtmayacaqlarını bildirdilər.
Natiq: “Biz ailənizlə danışıb onları yola gətirməyə çalışarıq, siz isə evinizə dönməlisiniz. Böyük şəhərdə qala bilməzsiniz, axı bir gün deyil, beş gün deyil…” – desə də, qızlar israrla cavab verdilər: “Yox, hərəmiz bir aparıcının – birimiz Flora xanımın, birimiz Amaliya xanımın, birimiz də Ofeliya xanımın evində qalarıq.”
Natiq onları birtəhər dilə tutub, bilet alıb, qatara mindirib yola saldı. Sonra isə zarafatla deyirdi: “Bu minvalla rayondan bir neçə dinləyici də gəlsə, ‘Slujebniy roman’ filmindəki Novoseltsev kimi, bu ay naharsız qalmalı olacağıq”.
O vaxtlar qızlar ərə getmək yox, təhsil almaq arzusunda idilər. Məşhur xeyriyyəçi Zeynalabdin Tağıyev demişkən: “Bir oğlana təhsil versən, savadlı bir insan qazanarsan; bir qıza təhsil versən, bir nəsil qazanarsan.”
“Bakıda hamının qızı olur”
Bizim idarədəki əməkdaşların əksəriyyətinin iki qızı var. Çox az adam tapmaq olardı ki, onların həm qızı, həm də oğlu olsun.
Bir gün diktor Qara Tağızadənin ikinci qızı dünyaya gəlir. Qara bu şad xəbəri vermək üçün rayonlarına zəng vurur. Dəstəyi atası qaldırır.
Qara deyir:
— Ata, muştuluğumu ver, ikinci qızım oldu!
Atası cavab verir:
— Ay bala, yoldaşın xəstəxanadan çıxsın, uşaqları da, veş- vüşünüzü də götürün, köçün rayona. Bu nədir belə? Belə şey olar? Bakıda hamının qızı olur…
“Atandan böyüksən?”
Hidayət Səfərli, Çingiz Ələkbərzadə, Altay Zahidov üçlüyü- radionun ən bəməzə əməkdaşları…
Onların hər üçü o vaxt Radionun “Son xəbərlər” redaksiyasının müxbirləri idi. Bu üçlük eyni vaxtda redaksiyada olanda pəncərələr, qapılar, hətta divarlar belə onların səs-küyündən titrəyirdi. Onlar çox səmimi dost idilər və bir-birlərini tamamlayırdılar. Biri lent yazısını baş redaktora qulaq asdırmağa gətirəndə, o biri ikisi də mütləq iştirak etməli idilər. Bəzən lentdə olan kiçik nasazlığı ört-basdır etmək üçün həmin yerə çatanda qəfil gülməli söz deyirdilər, sonra da özləri hamıdan əvvəl qəşş edib gülürdülər ki, lent yazısındakı səhv hiss olunmasın.
Bir dəfə Çingiz Ələkbərzadə bir həftə işə gəlmədi. Hamı narahat idi. Evə edilən zənglər də cavabsız qalırdı. Çingiz Ələkbərzadə Xalq yazıçısı Əbülhəsənin sevimli oğlu idi. Həm də çox mülayim və zarafatcıl olduğuna görə bütün kollektivin hörmətini qazanmışdı.
Bir həftədən sonra Çingiz işə gəldi. Baş redaktorumuz Hacı Hacıyev onu otağına çağırdı:
— Çingiz, xəbərsiz yoxa çıxmısan, hardasan?
Hacı müəllim əsəblərini cilovlaya bilmirdi. Çingiz isə sakit, mülayim səslə dedi:
— Hacı müəllim, niyə hirslənirsiniz? Bir dəqiqə icazə verin, sözümü deyim, sonra nə istəyirsiniz, deyərsiniz.
Hacı müəllim hirsli-hirsli:
— Yaxşı, de görək nə deyirsən?
Çingiz:
— Hacı müəllim, keçən bazar günü İsmayıllıdan zəng edib dedilər ki, təcili rayona gəlməlisən. Mən də tez-tələsik sizə zəng vurdum ki, icazə alım. Dəstəyi atanız götürdü. Dedim: “Hacı müəllimi olar?” Dedi: “Həci evdə yoxdur. Nə lazımdır?” Dedim: “Ondan iki günlük icazə almaq istəyirəm, təcili rayona çağırıblar.” Dedi ki, “Ay bala, Həci gec gələcək. İki gün nədir ki, get bir həftə nə işin var, həll elə, gəl.”
Mən iki gün icazə istəyirdim, atanız isə bir həftə icazə verdi. Hacı müəllim, atanızdan böyüksünüz bəyəm?
Hacı müəllim Çinqizin sözlərini eşidib gülməyini saxlaya bilmədi. Çingiz isə əlavə etdi:
— Görürsünüz, Hacı müəllim, mən icazəsiz bu otaqdan o biri otağa keçmərəm, o ki ola rayona gedim. Mən elə oğlana oxşayıram bəyəm?..
“Xoş getdin!”
Universitetdə oxuyanda bizə ərəb əlifbasından görkəmli alim, şərqşünas Əli Fəhmi dərs deyirdi. Əli Fəhmi həddən artıq savadlı bir adam idi. Onun dərsləri o qədər maraqlı olurdu ki, biz bəzən iki qoşa saatın nə vaxt gəlib-keçdiyini belə hiss etmirdik.
Əli Fəhmi o vaxt “Quran”ı necə tərcümə etməsindən “Molla Nəsrəddin” jurnalının yaranmasına qədər hər mövzuda söhbət edir, bizi oxumağa, öyrənməyə həvəsləndirirdi. O, əruz vəznini gözəl bilirdi, səsi ahəngdar idi. Füzulidən, Nizamidən əzbər şeirlər deyirdi. Bir sözlə, bu insan çox gözəl müəllim idi.
Bir gün o, bizə qonağı qarşılamaq və yola salmaq haqqında xeyli söhbət etdi. Bu söhbətləri bəzən fənni deyib bitirdikdən sonra edirdi. Bir-bir tələbələri qaldırır və soruşurdu:
— Qonağı yola salanda hansı sözləri deyirsiniz?
Hami cavab verirdi:
— Sağ olun, xoş getdiniz.
Növbə mənə çatanda mən dedim:
— Atam həmişə qonaq gedəndə ona “xoş gəldiniz” deyir. Mən neçə dəfə soruşmuşam: niyə “xoş gəldiniz” deyirsən? Axı, qonaq gəlmir, gedir.
Əli Fəhmi dedi:
— Qızım, atan düz deyir. Qonağa gedəndə mütləq demək lazımdır ki, xoş gəldin, yəni gəlməyin xoşdur, gedəsən, yenə gələsən. Sizsə deyirsiz: xoş getdin, yəni gedişin xoşdur, gedəsən, bir də, gəlməyəsən!
“Qospodin Ləmbəranski”
Şirməmməd Hüseynovun özündən eşitdiyim bir əhvalatı xatırladım. Şirməmməd müəllim Sovetlərin vaxtında ev növbəsində dayanır, necə il gözləyir, səs-səmir olmur, növbə gəlib çatmır ki, çatmır…
O vaxt da Baksovetin sədri Ləmbəranski olur. Şirməmməd müəllim qəbuluna gedir, düşə bilmir, məktub yazır, cavab olmur. Axırda qərara alır ki, teleqram vursun. Gedir poçta, Ləmbəranskiyə teleqram vurur. Evə çatanda iki milis işçisinin qapıda onu gözlədiyini görür. Onlar Şirməmməd müəllimi milis maşınına oturdub gətirirlər Ləmbəranskının kabinetinə.
İçəri girən kimi Ləmbəranski deyir:
— Bu teleqramı sən vurmusan?
Şirməmməd müəllim deyir:
— Bəli.
Ləmbəranski deyir:
— O nə sözdür yazmısan?
Şirməmməd müəllim deyir:
— Nə söz?
Ləmbəranski əlində tutduğu teleqramı ucadan oxuyur:
— Qospodin Ləmbəranski… Bu nə müraciətdir?
Şirməmməd müəllim deyir:
— Mən neçə ildir ev növbəsində dayansam da, hələ də növbəm gəlib çatmayıb. Sizə neçə məktub yazmışam- birində “yoldaş Ləmbəranski”, o birində “vətəndaş Ləmbəranski” kimi müraciət etmişəm. Amma siz heç məhəl də qoymamısız. Axırda qərara aldım ki, yəqin, siz nə yoldaşsız, nə də vətəndaş, ona görə də sizə “qospodin” deyə müraciət etdim. Doğrudan da düşündüyüm kimi oldu. Siz “qospodinsiz”, “qospodin” olduğunuz üçün də məni iki dəqiqənin içində qəbul etdiniz…
Ləmbəranski söz tapmır deməyə, bir neçə gündən sonra Şirməmməd müəllimi mənzillə təmin edir…
“O Oruc olmasın, bu Oruc olsun!”
Radioda Oruc Qüdrətov adlı qocaman jurnalist vardı. Çox ürəyiyumşaq, mədəni, olduqca sakit bir adam idi. O qədər mədəni idi ki, heç kimin ürəyini qırmaz, qəlbinə dəyməzdi. Özü də baş redaktor idi; kim evə tez getmək, kim işə gec gəlmək üçün ondan icazə istəyirdisə, heç kimə “yox” deməzdi.
Bəzən dəhliz rayondan gələn adamlarla dolu olardı. Hamı ondan Bakıda işləmək üçün iş istəyirdi. Yazıq kişi bilmirdi bunlara nə cavab versin.
Oruc müəllim o qədər ürəyiyumşaq adam idi ki, hətta evlənməyi də ürəyiyumşaqlığından başına gəlmişdi.
İkinci dünya müharibəsi başa çatandan sonra cəbhədə döyüşən Oruc müəllim doğma kəndinə qayıdır. Qatarda bir qızın hönkür-hönkür ağladığını görüb səbəbini soruşur. Qız nişanlısının müharibədə həlak olduğunu deyir.
Oruc müəllim:
— Nişanlınızın adı nə idi?
Qız:
— Oruc.
Oruc müəllim deyir:
— Ay xanım, o Oruc olmasın, mən Oruc olsun!
Və qıza elçi düşür. Uzun illər xoşbəxt həyatları olur.
Əsas niyyətdir. Niyyətin hara, mənzilin də ora.
“Bir də küssəniz, bu şortikin qisasını geyinəcəyəm”
89-cu il idi. Radioya səs yayıldı ki, Proqram redaksiyasına şair Tofiq Mütəllibovun qızı, professor Təhsin Mütəllibovun qardaşı qızı, ən mühümü isə Ayaz Mütəllibovun yaxın qohumu Sevinc Mütəllibovanın əmri verilib.
Adətən təzə işçi gələndə hamı maraqlanırdı, xüsusən də Sevinc Mütəllibovanı hamımız maraqla gözləyirdik…
Nəhayət, gözlədiyimiz gün gəlib çatdı. Otağa gülərüzlü, simpatik, qəşəng bir qız daxil oldu. Hamımızla səmimiyyətlə görüşdü. Əmisi Təhsin müəllim universitetdə müəllimim olduğu üçün Sevinclə danışmağa mövzumuz oldu və biz tez də dostlaşdıq.
Sevinc rus təhsilli, həm də çox müasir qız olduğu üçün mən ona redaksiyamızın, ümumiyyətlə, radionun qayda-qanunlarını, dilimizi qorumağın, geyim-keçimdə ciddiliyi saxlamağın vacibliyini xatırlatdım.
Sevinc gülümsəyərək dedi:
— Bəs mən şalvar, şortik geyinməyəcəyəm?..
Sevinc bizimlə işlədiyi müddətdə redaksiyamızın həm sonbeşiyi, həm də ərköyünü oldu. Ərköyün olduğu üçün də bir söz deməmiş tez küsüb inciyirdi. İnciyən kimi də otaqdan çıxıb gedirdi. Mən də onu dilə tutub yenidən redaksiyaya qaytarmaqdan yorulmuşdum…
Bir dəfə sözü bir yerə qoyduq ki, ona bir dərs verək. Səhəri gün Sevinc işə gəldi, salam verdi — almadıq, danışdırdı — danışmadıq. Nə elədi, fikir vermədik, elə bil onu görmürdük…
İşin axırınadək Sevincin səsi xeyli çıxmadı. Evə gedəndə dedi:
— İndi ki siz mənimlə danışmırsınız, görün sabah sizin başınıza nə iş gətirəcəyəm…
Sabahı gün onu səbirsizliklə gözləyirdik: görək nə edəcək? Bir də gördük, koridorun o biri başından gəlir, əynində də şortik… O vaxtlar bu cür geyim, xüsusən də Radio kimi ciddi bir idarə üçün ağlagəlməz idi…
Hamımız bir ağızdan:
— Bu nə geyimdir geyinmisən? Bu cür işə gələrlər?
Sevinc sevincək dedi:
— Hə, bax, belə danışarsınız! Bir də məndən küssəniz, bu şortikin də qisasını geyinib gələcəyəm…
“Hansı gözlə tapdığına inanmaram”
Radioda o vaxt Əbil Yusifov adlı qocaman yazıçı-jurnalist vardı. İkinci dünya müharibəsində iştirak etmişdi. Çoxlu medalları vardı. Həmişə də fəxr ilə faşistləri necə darmadağın etməsindən danışırdı. O qədər danışmışdı ki, hamımız o kadrləri əzbər bilirdik.
Bir dəfə yenə də müharibədən söhbət düşdü. Əbil müəllim danışmağa başladı və bu dəfə xeyli əlavələr etmişdi. Dedi ki:
— İnanırsınız, almanlar bizi necə gülləborana tutdu, iki gözüm çıxıb yerə düşdü, axtarıb tapıb yerinə qoydum…
Əbil müəllimdən bir az cavan, baməzə rejissor İsmət Səfərəlibəyov bu dəfə özünü saxlaya bilməyib dedi ki:
— Əbil müəllim, dediklərinin hamısına inanıram, amma bir şeyə inanmıram.
Əbil müəllim soruşdu:
— Nəyə inanmırsan?
İsmet müəllim cavab verdi:
— Əbil müəllim, gülləboranda sağ-salamat olmağına, gözlərinin çıxmasına inanıram, amma hansı gözlə onları yerdə axtarıb tapdığına qəti inanmaram…
Qənaətcil xanım
Bizimlə birlikdə bir xanım redaktor da işləyirdi. Çox gözəl biş-duşu var idi. Əlindən hər iş gəlirdi. Həm də çox qənaətcil xanım idi. Baxmayaraq ki, kürəkəni məsul vəzifə sahibi idi, böyük kürsülərdə otururdu. Xanım qızının ailəsi ilə bir yerdə yaşayırdı.
Bir gün işdə dolanışıqdən söz düşdü. O vaxt da çox çətin vaxtlar idi; hər şey talonla alınırdı. Xanım dedi ki, “Bizim kürəkən ayda bir qoyun alır, kəsirik, dərisini duzlayıram, quruduram, bağda ayağımızın altına atırıq. Qarnından qutab eləyirəm, iki-üç gün yeyirik, sonra kəlləsini təmizləyirəm, ütürəm, onu bir neçə gün yeyirik. Sonra bir gün ürəyini, bir gün böyrəyini, bir gün qara ciyəri ilə ağ ciyərini kartofla qızardıram, onu yeyirik, bir gün…”
Daha hövsələm çatmadı, dedim: “Ay bacı, bir ay keçdi, sən hələ ətə gəlib çatmamısan!”
“Çətini bir dəfədir”
Sovet vaxtında radionun erməni redaksiyasının diktoru Asya Akumyanın rəsmi nikahı 7-ni keçmişdi. Bir dəfə o, ailə qurmayan jurnalist xanımlardan birinə dedi:
— Almazcan, niyə ərə getmirsən? Görürsən, mən düz yeddi dəfə ərə getmişəm, yeddisi də sizin musurmanlara.
Almaz xanım da cavabında dedi:
— Asya Akumyan, çətini bir dəfə ərə getməkdir. Söz verirəm ki, bir dəfə getsəm, sizin kimi düz yeddisinə gedəcəyəm…
“Desəm, Şuşaya qan düşər”
70-ci illərdə radioda çalışan, Qarabağ bəylərinin nəslindən olan qocaman jurnalist Qulam Zeynalov vardı. Çox savadlı, təmkinli bir adam idi. Maraqlı söhbətləri vardı…
Özünün dediyinə görə, əsli Şuşa bəylərindən olub. Bir dəfə uşaqlıq illərindən danışanda dedi ki, ailədə 10 uşaq olub və körpə ikən ölüblər. Sonra mən olmuşam, adımı Qulamrza qoyublar. Yəni, “Allah rızası üçün”. Allah da saxlayıb, daha sonra bir qardaşı da olub. Valideynləri görüb ki, bu uşaq sağ qaldı, Qulamrzanın adının yarısını götürüb o biri qardaşa qoyublar. Böyük qardaş olub Qulam, kiçik qardaş isə Rza.
Qulam və Rzanın xatirəsinə valideynləri böyük xalı toxutdurublar, üstündə də yazılıb: Qulam – Rza. Üstündən neçə il keçəndən sonra qardaşlar ailə qurublar və ayrılıblar. Qulam müəllim Bakıda, qardaşı Rza bəy isə Şuşada yaşayırmış. Xalı da ata-anadan yadigar olduğundan, qardaşı təklif edib ki, xalını iki yerə bölək, hər kəsə öz adı tərəfi düşsün. Qulam müəllim razı olmayıb və xalı evin kiçik qardaşında qalıb.
Qulam müəllim deyirdi ki, Şuşada bir “dəli” vardı. Bütün günü bazarı gəzib qışqırırdı: “Şuşadan elə şeylər bilirəm ki, desəm, Şuşaya qan düşər…”
Rəhmətlik Qulam müəllim elə o illərdə də dünyasını dəyişdi… Şuşanın bu günlərini görmədi… Yaşasaydı, həmin “dəli” deyilən adamın dediklərinin həqiqət olduğunu görərdi…
İndi hamı deyir ki, filankəsin sirrini təkcə mən bilirəm… Desəm, qan düşər…
Məsəl var, deyirlər: sirrini dostuna desən, o da öz dostuna deyəcək…
Ona görə də sirri yalnız ölülər gizlədə bilər, dirilərə etibar yoxdur…
Mənbə: Azərbaycan.media