Onun səsindəki şirinlik, ifa tərzi mənə həmişə sevilən müğənnimiz, xalq artisti Şövkət Ələkbərovanı xatırladır. Elə bil, zamanın içindən süzülüb gələn bir səsdir bu—nəğmənin hər notunda bir xatirə, bir nisgil, bir sevinc gizlənib. O səs, illərin tozunu silib könüllərə yol tapır, yaddaşın dərin qatlarında uyuyan duyğuları oyadır. Şövkət xanımın səsi kimi, bu ifada da bir ana nəvazişi, bir vətən həsrəti, bir qadın qüruru var.
Ürəklərə ehtiram gətirən xoş avaz, səhnəyə yaraşan səma, aydın tələfüz—bütün bunlar uzun illərdir hamımızın sevə-sevə dinlədiyi Əməkdar artist Aybəniz Haşımovaya məxsusdur. Onun səsi təkcə musiqi deyil, bir məktəbdir; təkcə sənət deyil, bir irsdir. Aybəniz xanımın hər çıxışı səhnəni bir məbədə çevirir, hər sözü dinləyicinin ruhuna toxunur. O, səsi ilə təkcə notları deyil, duyğuları da oxuyur—sevgi, ehtiram, vəfa, vətənə bağlılıq onun səsində birləşir, bir bayraq kimi dalğalanır.
Respublikamızın ikinci böyük şəhəri olan Gəncə—tarixin, poeziyanın və musiqinin beşiyi—bir gün daha bir istedadın doğuluşuna şahidlik edirdi. Aybəniz Haşımova bu qədim şəhərin sinəsində dünyaya göz açanda, sanki tale onun qulağına pıçıltı ilə deyirdi: “Sən səslə danışacaqsan, səslə sevdirəcəksən, səslə yaşayacaqsan.”
Musiqi onun üçün yad deyildi, çünki evin içində artıq bir səhnə nəfəsi dolaşırdı. Böyük bacısı—bu gün respublikanın xalq artisti kimi tanınan Şahnaz xanım Haşımova—artıq səhnədə idi. Onun səsi radiolardan, konsert salonlarından, bayram tədbirlərindən eşidilirdi. Özünəməxsus ifa tərzi ilə seçilir, pərəstişkarlarının qəlbində bir ulduz kimi parlayırdı. Aybəniz xanım isə bu ulduzun işığında böyüyürdü—bacısının hər çıxışına sonsuz maraqla baxır, həm sevinir, həm də içində bir istək, bir həsrət cücərirdi. Bu həsəd paxıllıq deyildi, bu həsəd ruhun çağırışı idi: “Mən də oxumalıyam. Mən də danışmalıyam musiqinin dili ilə.”
Tez-tez bacısının böyük səhnələrdə, konsert salonlarında oxuduğu mahnıları özü üçün pıçıltı ilə təkrarlayırdı. Elə bil, o mahnılarla öz taleyini yazırdı—səhnəyə çıxmadan səhnəni yaşayırdı. Hər notda bir arzu, hər misrada bir gələcək vardı. Aybəniz Haşımova musiqiyə təkcə qulaq asmırdı, o musiqini içində böyüdürdü, onu öz ruhunun bir parçasına çevirirdi.
Elə ondakı bu istedadı, musiqi duyumunu ilk kəşf edən də bacısı Şahnaz xanım oldu. Bir gün, Aybəniz xanımın öz-özünə pıçıltı ilə oxuduğu bir mahnını eşidəndə, Şahnaz xanım dayanıb ona baxdı və gülümsədi: “Gözəl səsin varmış, niyə oxumursan…” Bu cümlə sadə idi, amma Aybənizin içində bir qapını açdı—elə bir qapı ki, arxasında illərlə susmuş bir səhnə arzusu, bir sənət eşqi gizlənirdi.
Həvəs də vardı, istedad da. Aybəniz xanım musiqiyə təkcə maraq göstərmirdi, o musiqini hiss edirdi—notların arasında gəzirdi, melodiyaların ruhunu duyurdu. Amma yolun qarşısında bir səssiz divar vardı. Çətinlik tamamilə başqa yerdə idi: valideynləri onun musiqiçi olmasını istəmirdilər. Onlar üçün musiqi sənəti qeyri-müəyyənlik, narahatlıq, bəlkə də bir növ təhlükə idi. Qız övladının səhnəyə çıxması, göz önündə olması, onların dünyagörüşünə uyğun gəlmirdi.
Aybəniz xanım isə bu səssiz etirazın içində öz səsini böyüdürdü. Bacısının dəstəyi ona bir cəsarət verirdi, bir işıq tuturdu. Elə bil, Şahnaz xanım onun içindəki musiqi çiçəyini ilk dəfə suvaran oldu. Aybəniz xanım hər dəfə bacısının “oxu” deyən baxışlarını xatırlayanda, içindəki qorxunu bir az da əritdi. O, səhnəyə çıxmaq üçün təkcə istedadla deyil, həm də ailə ilə səssiz mübarizə aparmalı idi. Bu mübarizə onun səsini daha da möhkəmləndirdi—çünki o səs artıq təkcə musiqi deyildi, o səs bir azadlıq idi.
Ancaq nə yaxşı ki, böyük bacısı Şahnaz xanım bu çətinliyi aradan qaldıra bildi. O, təkcə bir bacı deyildi—bir yol açan, bir ruh oxşayan, bir taleyə işıq tutan qadın idi. Aybəniz xanımın içindəki musiqi səsini ilk eşidən, ona inanıb dəstək verən də məhz o oldu. Bir gün, heç bir izah vermədən, heç bir tərəddüd göstərmədən Aybəniz xanımın qolundan tutdu və onu Gəncə şəhərindəki İnşaatçılar sarayına apardı. Bu, sadəcə bir gediş deyildi—bu, bir taleyin istiqamətini dəyişən səssiz inqilab idi.
Fortepiano sinfinə yazdırdı onu. Elə bil, bu sinif otağı Aybəniz xanımın içindəki musiqi dünyasının ilk qapısı idi. Klavişlərə toxunduqca, o, təkcə notları öyrənmirdi—özünü tanıyırdı, ruhunu kəşf edirdi. Heç kəs bilmirdi ki, bu cəsarətli addımla böyük səhnəyə aparan yolun başlanğıcı qoyuldu. O gün, Aybəniz ilk dəfə musiqiyə sadəcə qulaq asmırdı—o, musiqiyə çevrilirdi.
Bu səssiz başlanğıc, illər sonra minlərlə insanın qəlbində iz buraxacaq bir səsin doğuluşu idi. Şahnaz xanımın o gün atdığı addım, təkcə bir bacıya dəstək deyildi—bu, Azərbaycan musiqisinin gələcəyinə yazılmış bir sevgi məktubu idi.
Musiqi məktəbində Aybəniz xanımın hələ cilalanmamış, kövrək səsini eşidənlər, elə ilk andaca anlayırdılar: bu səs sıradan deyil, bu səs gələcəkdir. Onun səsində bir təmizlik, bir içdənlik vardı—elə bil, notlar qəlbinin dərinliyindən süzülüb gəlirdi. Hələ uşaq yaşlarında olsa da, səhnəyə çıxanda sanki böyüyürdü, sanki musiqi onu bir anda yetkinləşdirirdi. Aybəniz xanım tədbirlərdə çıxışları ilə seçilməyə başladı. Hər ifası bir iz qoyurdu—dinləyicilərin yaddaşında, müəllimlərin baxışlarında, səhnənin öz ruhunda.
Bu istedad artıq pərdələnə bilməzdi. Onu dövlət tədbirlərinə dəvət etməyə başladılar. Hər çıxışı bir bayram kimi qarşılanırdı. Musiqi onun üçün təkcə sənət deyildi—bu, bir xidmət idi, bir ehtiram idi xalqına, mədəniyyətinə, tarixə.
Belə dövlət tədbirlərinin birində, səhnənin işıqları altında, Aybəniz xanım öz səsi ilə salona bir səssizlik gətirdi—elə bir səssizlik ki, hər kəs yalnız onu dinləyirdi. O tədbirdə iştirak edən ölkə rəhbəri, ümummilli lider Heydər Əliyev Aybəniz xanım ifasını dinləyib dərin məmnunluqla gülümsədi. Bu, sadəcə bir bəyənmə deyildi—bu, bir istedadın tanınması, bir yolun təsdiqi idi. Aybəniz xanımın səsi artıq təkcə tədbir salonlarında deyil, dövlətin yaddaşında da yer almışdı.
O an, Aybəniz xanım üçün musiqi bir az da müqəddəs oldu. Çünki onun səsi artıq bir liderin qəlbinə toxunmuşdu—xalqın səsi ilə dövlətin səsi bir anlıq birləşmişdi.
Səhnədə ilk addımlarını atan Aybəniz xanıma Bakıya gəlməyi, mükəmməl musiqi təhsili almasını məsləhət bildilər. Elə bil, taleyin özü ona pıçıldayırdı: “İrəli get, sənin yolun səslə yazılıb.” Aybənizin qarşısında yaşıl işıqlar yanırdı—bu işıqlar təkcə səhnənin deyil, onun içindəki inamın, istedadın və arzuların işıqları idi. O, bu işıqlara doğru addımlayırdı—qorxmadan, tərəddüdsüz, çünki musiqi artıq onun nəfəsi olmuşdu.
Sonra beş illik Konservatoriya təhsili başladı. Bu illər təkcə notların öyrənildiyi zamanlar deyildi—bu illər Aybənizin ruhunun cilalandığı, səsinin şəxsiyyətə çevrildiyi illər idi. Görkəmli sənət ustalarından aldığı dərslər ona təkcə texniki bilik vermədi, həm də sənətə olan ehtiramı, səhnəyə olan məsuliyyəti, musiqiyə olan sevdanı daha da dərinləşdirdi. Aybəniz bu illərdə özünü tapdı—səhnədəki Aybənizlə içindəki Aybəniz birləşdi.
Artıq onun adı təkcə musiqi məktəblərində deyil, xalqın dilində dolaşırdı. Çoxlu pərəstişkarları “oxuyur Aybəniz Haşımova” sözlərini səbirsizliklə gözləyirdilər. Bu cümlə bir çağırışa çevrilmişdi—sanki bir bayramın başlandığını bildirən bir siqnal kimi. Onun repertuarı aybaay zənginləşirdi, hər yeni mahnı bir yeni duyğu, bir yeni rəng, bir yeni nəfəs gətirirdi. Aybəniz Haşımova hər mahnı ilə bir az da yüksəlirdi—səsi ilə, ruhu ilə, sənəti ilə.
Hər ifasından sonra isə səhnəni dolduran alqışlar onun üçün ən böyük mükafat idi. O, bu alqışları təkcə uğur kimi yox, bir dua kimi qəbul edirdi. Tamaşaçının sevgisi onun üçün bir güldan idi—hər ifa o güldana bir çiçək qoyurdu. Aybəniz xanım üçün səhnə təkcə işıq altında dayanmaq deyildi, bu, bir xidmətdi—xalqın ruhuna toxunmaq, musiqi ilə könülləri ovsunlamaq, səsin dili ilə sevgini danışmaq.
Bütün sevgi və məhəbbətini musiqi sənətinə versə də, Aybəniz xanımın qəlbi bir gün başqa bir ahənglə titrədi—bu dəfə səs yox, sevgi danışırdı. Ürəyini Xalid adlı gəncə verdi. Onların bir-birinə yaraşması təkcə zahiri uyğunluq deyildi—ruhların bir-birinə toxunuşu, baxışların eyni melodiyanı eşitməsi idi. Elə bil, Aybəniz xanımın səsi ilə Xalid bəyin baxışı arasında görünməz bir harmoniya vardı. Onlar bir-birinə bənzəmirdilər, bir-birini tamamlayırdılar.
Bu sevgi Aybəniz xanımın həyatına yeni bir musiqi gətirdi—səhnədən kənarda səslənən, təkcə notlarla deyil, duyğularla yazılan bir nəğmə. Və bu nəğmənin ilk misrası, ilk övladları Aynişanın dünyaya göz açması ilə başladı. Aynişan onların sevgisinin səsi oldu—sükutun içində danışan, baxışların içində gülümsəyən bir sevinc. Bu kiçik körpə, bir-birinə yaraşan gənclərin xoşbəxtliyi üzərinə minbir sevinc gətirdi. Elə bil, Aybənizin səsi indi ikiqat güclə səslənirdi—bir ana kimi, bir sənətkar kimi.
Ailə onun üçün bir liman oldu—səhnənin gur işıqlarından sonra sığındığı, ruhunu dinləndirdiyi bir yer. Xalid bəy onun həyatında təkcə bir yoldaş deyildi, o, Aybəniz xanımın səhnədən kənar duetiydi—səssiz, amma möhkəm, görünməz, amma hiss olunan bir dəstək. Bu sevgi Aybənizin sənətinə də sirayət etdi—hər ifasında bir az da ana nəvazişi, bir az da qadın qüruru, bir az da ailə istiliyi hiss olunmağa başladı.
Ancaq həyat həmişə şirin olmur. Onun ayrı acıları da var—elə acılar ki, səsi kəsir, baxışı dondurur, amma ruhu sınmır. Belə bir acı bu xoşbəxt ailəni də tapdı. Xalid bəy, Aybəniz xanımın qəlbində sevgi ilə yaşayan, ailəsinin dayağı olan o gənc, Vətənin ağır günlərində Qarabağ torpaqları uğrunda atıldığı döyüşlərdə igidliklə şəhid oldu. O, səhnənin işıqlarından uzaqda, səssiz bir qəhrəmanlıqla tarixə yazıldı. Aybəniz xanımın həyatında bir səs susdu, amma bir zirvə doğdu.
Bu sarsıntı Aybəniz xanım üçün bir ömürlük ağrı idi. Amma o, bu ağrını göz yaşına çevirmədi—onu dua etdi, onu gücə çevirdi. Nə qədər çətin olsa da, tab gətirdi. Çünki onun içində bir yadigar vardı—Xalid bəyin canından, sevgisindən, ruhundan qalan bir parça: Aynişan. Aybəniz xanım bütün mehrini qızına saldı, ürəkdən sevdiyi Xalid bəyin yadigarını bir əmanət kimi böyütdü. Onu atasına layiq övlad kimi yetişdirdi—təkcə ana nəvazişi ilə yox, həm də şəhid ruhuna ehtiramla.
Aynişan xanım Aybəniz xanımın səsi oldu, davamı oldu, yaşamaq səbəbi oldu. Aybəniz xanım onun gözlərində Xalid bəyin baxışını, onun gülüşündə Xalid bəyin nəfəsini görürdü. Bu sevgi artıq təkcə ailə deyildi—bu, bir vətən sevgisinə çevrilmişdi. Aybəniz xanım səhnəyə çıxanda, sanki Xalid də onunla birgə çıxırdı—səssiz, görünməz, amma hiss olunan bir varlıq kimi.
2008-ci ildə Aybəniz Haşımova musiqi sahəsindəki misilsiz xidmətlərinə görə “Əməkdar artist” fəxri adına layiq görüldü. Bu ad təkcə bir titulu ifadə etmirdi—bu, illərin zəhmətinə, səhnədə tökülən alın tərinə, xalqın qəlbində yanan sevgiyə verilmiş bir möhür idi. Aybəniz xanım bu adı səsi ilə yox, ruhu ilə qazanmışdı. Onun sənəti təkcə ifa deyildi, bir məktəb idi, bir yol idi, bir irs idi.
Həmişə istedadlar sarayında olan sevimli müğənnimiz, yaratdığı “Bülbüllər” qrupu ilə daha da çox sevildi. Bu qrup, Aybəniz xanımın musiqiyə olan sevgisinin yeni bir forması idi—öz səsini gənc səsə çevirmək, öz yolunu gənc addımlara çevirmək. “Bülbüllər” onun qanadları idi—hər biri bir səs, bir ümid, bir gələcək. Aybəniz xanım bu gənclərə təkcə musiqi öyrətmirdi, o, sənətə olan ehtiramı, səhnəyə olan məsuliyyəti, xalqın ruhuna toxunmağı öyrədirdi.
Qrupun hər bir üzvünə sənət yollarında uğurla addımlamaq üçün əsl analıq qayğısı göstərdi. Onun baxışlarında bir müəllim ciddiliyi, sözlərində bir ana nəvazişi vardı. Aybəniz xanım üçün bu gənclər təkcə tələbə deyildi—onlar onun davamı, onun səsinin sabahı idi. O, hər birini öz səsi kimi qoruyur, öz ruhu kimi böyüdürdü.
P.S. Əməkdar artist Aybəniz Haşımova bu gün də səhnədədir. Həmişəki kimi sevilir, alqışlanır. Onun səhnədə qalması təkcə sənətə bağlılıq deyil, bir xalqın ona olan ehtiyacıdır. Hər çıxışı bir bayram, hər ifası bir dua, hər alqış bir təşəkkürdür. Bu sevgi, bu ehtiram, bu davamlılıq—bütün bunlar Aybəniz xanımın həyatının ən böyük xoşbəxtliyidir. Çünki o, səsi ilə yaşadı, səsi ilə sevildi, səsi ilə yadda qaldı.
…Və bu gün, Aybəniz Haşımova hələ də səhnədədir. Təkcə oxumur—yaşadır. Təkcə ifa etmir—duyğuları danışdırır. Onun səsi illərin içindən süzülüb gəlir, yaddaşın dərin qatlarına toxunur, ürəklərdə iz qoyur. Hər çıxışı bir bayram, hər mahnısı bir dua, hər baxışı bir hekayədir.
Aybəniz xanım artıq təkcə bir sənətkar deyil—o, bir məktəbdir, bir simvoldur, bir ruhdur. Onun adı Azərbaycan musiqisinin incə naxışı kimi tarixə həkk olunub. O, səhnəyə səs gətirmədi—səhnəyə nəfəs verdi. Və bu nəfəs hələ də yaşayır, hələ də sevilir, hələ də alqışlanır.
Çünki Aybəniz Haşımova bir səsin adı deyil. O, bir duyğunun, bir irsin, bir xalqın qürurla söylədiyi musiqi cümləsidir. Və bu cümlə hələ tamamlanmayıb—çünki onun səsi hələ danışır.
Müəllif: Fuad BİLƏSUVARLI, AYB və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı, Həsən bəy Zərdabi mükafatçısı.
Azərbaycan.media