Ədəbiyyat və dilin gözəlliyi insanın mənəvi aləmini formalaşdıran, düşüncə tərzini cilalayan və onu öz kökü ilə bağlayan ən mühüm dəyərlərdən biridir. Dil sadəcə sözlər toplusu deyil, o, xalqın ruhudur, tarixi yaddaşıdır, min illərin ağrısını, sevincini, ümidini və arzusunu daşıyan canlı bir varlıqdır. Ədəbiyyat isə bu dilin estetik şüurla yoğrulmuş, duyğu və fikir səviyyəsində kamilləşmiş formasıdır. İnsan dil vasitəsilə yalnız danışmır, o, dil ilə düşünür, hiss edir, sevir, etiraz edir və susur. Ədəbiyyat isə bu düşüncə və hisslərin zamandan asılı olmayan bədii ifadəsidir. Güclü ədəbiyyat sözə dərinlik qazandırır, adi ifadələri mənəvi yük daşıyan simvollara çevirir, oxucunu yalnız mətnlə deyil, insan taleyi, vicdan və məsuliyyətlə üz-üzə qoyur. Dilin gözəlliyi onun ahəngində, səlisliyində, mənaya qənaət etməsində və eyni zamanda sonsuz ifadə imkanlarına malik olmasındadır. Bir söz bəzən bir cümlənin, bir cümlə isə bütöv bir həyatın mənasını ifadə edə bilir. Ədəbiyyat bu imkanlardan istifadə edərək insanı təkcə estetik zövqə deyil, daxili təmizlənməyə, özünüdərketməyə və mənəvi yetkinliyə çağırır. Tarix göstərir ki, dövlətlər süqut edə, sərhədlər dəyişə bilər, lakin dilini və ədəbiyyatını qoruyan xalqlar mənəvi varlığını itirmir, çünki söz onların yaddaşı, ədəbiyyat isə bu yaddaşın qoruyucusudur. Ana dilində yazılmış bir şeir, bir hekayə və ya bir roman insanla onun kökü arasında qırılmaz bağ yaradır, milli kimliyi möhkəmləndirir və gələcək nəsillərə mənəvi miras ötürür. Dilin gözəlliyinə laqeyd yanaşılan cəmiyyətlərdə düşüncə səthiləşir, ünsiyyət kasadlaşır, mənəvi dəyərlər zəifləyir, çünki söz dəyərini itirdikcə fikir də gücünü itirir, əksinə, sözə hörmət edilən, ədəbiyyata dəyər verilən toplumlarda empati güclənir, fərdi və ictimai məsuliyyət formalaşır. Ədəbiyyat insanı yalnız öz ağrısını deyil, başqasının dərdini də anlamağa, fərqli talelərlə yaşamağa, haqsızlıq qarşısında susmamağa öyrədir və bu baxımdan o, həm də mənəvi tərbiyə məktəbidir. Nəticə olaraq demək olar ki, ədəbiyyat və dilin gözəlliyi sadəcə estetik bir anlayış deyil, bu, insanın daxili aləminin aynası, cəmiyyətin mənəvi səviyyəsinin göstəricisidir. Sözün dəyər tapdığı yerdə düşüncə dərinləşir, düşüncənin dərinləşdiyi yerdə isə insan kamilləşir, buna görə də dilimizi qorumaq, ədəbiyyatımızı sevmək və yaşatmaq əslində öz kimliyimizi, ruhumuzu və gələcəyimizi qorumaq deməkdir.
Müəllif: Sevil Azadqızı
Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi təhlil-tənqidçi. Yazar-publisist.
15.12.2025
Mənbə: Azərbaycan.media