HƏR DAVRANIŞ ƏXLAQ ÜÇÜN BİR TƏRBİYƏ DƏRSİDİR

   Hər insanın həyatında qarşılaşdığı hər an, hər seçim və hər davranış yalnız sadə bir hərəkət kimi görünmür; əslində, o, əxlaqi təhsil üçün bir dərs rolunu oynayır. İnsan doğulduğu andan etibarən sosial bir mühitdə böyüyür, ailə, məktəb, dostlar və ətraf mühit vasitəsilə davranış modellərini öyrənir. Bu davranışlar həm fərdi xarakterin formalaşmasında, həm də cəmiyyətlə olan münasibətlərdə böyük rol oynayır. İnsan gündəlik həyatında qarşılaşdığı hər hadisəyə reaksiya verərkən yalnız özünü deyil, ətrafını da təsir edir. Hər dürüstlük, hər mərhəmət, hər səbr anı insanın daxili dünyasında əxlaqi bir təsir buraxır, gələcəkdəki hər davranışını müəyyənləşdirir.

   Həyatda rast gəlinən situasiyalar insanın əxlaqını sınayır. Məsələn, küçədə yaşlı bir insana yer vermək sadəcə nəzakət deyil, bu, həm empati göstərmək, həm də cəmiyyətdə məsuliyyətli bir vətəndaş olmaqdır. Uşaqlıqdan başlanan kiçik xeyirxah hərəkətlər, məsələn, dostuna kömək etmək, paylaşıma əhəmiyyət vermək və yolda qalan əşyaları qaytarmaq insanın əxlaqi davranışlarını formalaşdırır. Eyni zamanda, yalan danışmaq, başqasının haqqını tapdalamaq və ya başqalarını incidən sözlər söyləmək insanın daxili alqoritmini zəiflədir və cəmiyyətdə etibarsızlıq yaradır. Məsələn, iş yerində kiçik bir yalanı ört-basdır etmək uzun müddət həm həmkarların etibarını, həm də vicdanı sarsıda bilər.

   Həyatda əxlaqi dərslərin ən aydın nümunələrindən biri də ailə mühitində baş verir. Bir uşağın valideynləri ilə ünsiyyəti, böyüklərə hörmət göstərməsi, kiçik qohumlara kömək etməsi onun gələcəkdəki davranışlarını müəyyənləşdirir. Məsələn, evdə valideynlərin bir-birinə qarşı dürüst və hörmətli davranması, uşağa qarşılıqlı hörmət və məsuliyyət dəyərlərini aşılayır. Bu kiçik, amma əhəmiyyətli davranış nümunələri insanın gələcək həyatında sosial münasibətlərdə düzgün qərarlar verməsinə, əxlaqi məsuliyyət daşımasına səbəb olur.

   İş mühiti də əxlaqi davranışın təhsil sahəsidir. Bir işçi, məsələn, öz vəzifəsini düzgün və vicdanla yerinə yetirdikdə, həm cəmiyyət üçün faydalı olur, həm də öz peşəkar nüfuzunu qoruyur. Əksinə, kiçik bir korrupsiya, saxtakarlıq və ya məsuliyyətsizlik, ilkin olaraq faydalı görünə bilər, amma uzun müddətdə insanın özünə və başqalarına zərər gətirir. Məsələn, bir tələbənin imtahanda ədalətsiz yolla üstünlük qazanması yalnız dərhal fayda gətirir, amma vicdanını zəiflədir və həyat boyu etik prinsiplərə zərbə vurur.

   Cəmiyyətlə bağlı nümunələr də əxlaqi dərslərin önəmini göstərir. Bir qəsəbədə uşaqların bir-birinə qarşı hörmətli və yardımsevər davranışı, gələcəkdə cəmiyyətin daha sağlam və dürüst olmasına töhfə verir. Eyni zamanda, ictimai yerlərdə başqalarına qarşı nəzakətsiz davranış, məsələn, növbədə qayda pozmaq, tullantıları düzgün atmamaq və ya başqalarını incidən hərəkətlər göstərmək cəmiyyətdə etibarsızlıq və nizamsızlıq yaradır. Hər davranış, həm fərdi, həm də sosial səviyyədə öyrədici rol oynayır.

   Nəticə etibarilə, həyatın özü ən böyük müəllimdir və hər davranış insan üçün əxlaqi bir dərsdir. İnsan yalnız nəzəri biliklərlə deyil, hər bir həyat təcrübəsi ilə əxlaqi anlayışını inkişaf etdirir. Hər dürüst addım, hər mərhəmətli davranış, hər vicdanlı hərəkət insanı həm fərdi, həm də sosial səviyyədə daha dəyərli və insani edir. Məsələn, bir insanın işində dürüst davranması həm onun peşəkar nüfuzunu qoruyur, həm də ətrafındakılara nümunə olur. Hər davranış, böyük bir müəllim kimi, insanın ruhunu tərbiyələndirir, xarakterini formalaşdırır və onu cəmiyyət üçün faydalı bir şəxsiyyətə çevirir. Hər an öyrənmək, hər davranışı düşünmək və hər addımı əxlaqi ölçülərlə qiymətləndirmək insanın həyatını zənginləşdirir və onu daha məsuliyyətli, dürüst və vicdanlı edir.

  Beləliklə, həyatda rast gəlinən kiçik və böyük nümunələr göstərir ki, hər davranış əxlaqi təhsil üçün bir dərsdir. İnsan nə qədər diqqətli və şüurlu olarsa, hər hərəkəti ilə həm özünü, həm də cəmiyyəti daha dəyərlı, daha vicdanlı və daha insani edir.