SÖZLƏRİN VƏ HİSSLƏRİN PARLAQ ULDUZU:– Əlövsət Tahirli 

   Əlövsət Tahirli, sözlərin dənizində üzən, duyğuların göy üzündə ulduz kimi parlayan bir şairdir. Onun həyatı Cəlilabad rayonunun Tahirli kəndində başlayır. Bu kənd onun ruhunun ilk nəfəsini, ilk səs və mənzərəsini vermiş bir bahar səhəri kimidir, hər torpaq damlası onun qəlbinin sərinliyini əks etdirir. Məktəb illəri onun qəlbində şeir toxumlarını səpməyə başlamış, hər bir kəlməsi torpağa düşən yağış damlası kimi kök salmışdır. Bakı Plan-Uçot Texnikumunda oxuyarkən isə onun qəlbində ilk sevgi vücuda gəldi, gənc ürəyin titrəyən hissləri bir bahar çiçəyi kimi açıldı, hər misra bir nəğmə, hər baxış bir xəyala çevrildi. Bu sevgi onun sözlərinə qanad verdi, qəlbini incə bir musiqi ilə doldurdu. Bu yerdə şairin “Çalış bu dünyada düz ol, düz danış:”  şeirindən aşağıdakı bəndin təhlilinə baxaq:

Başa qaxınc olar minnətli çörək,

Dünyanın şöhrəti nəyinə gərək,

Bir gün gen sinənə çökəcək Fələk,

Çalış bu dünyada düz ol, düz daniş.

Bu bənddə şair insanın dünyəvi dəyərlərə aldanmaması, mənəvi ləyaqətini qoruması mövzusunu dərin fəlsəfi qatlarda təqdim edir. “Başa qaxınc olar minnətli çörək” misrası insana ləyaqətlə yaşamağın, halallıqla dolanmağın nə qədər vacib olduğunu xatırladır. Burada “minnətli çörək” sadəcə bir yemək deyil , o, asılılıq, zəiflik və mənəvi əsarətin simvoludur. Şair deyir ki, əgər insan öz ruzisini başqasının minnəti ilə qazanırsa, o, artıq azad deyil. Bu fikir həm maddi, həm də mənəvi mənada azadlığın əhəmiyyətini vurğulayır. “Dünyanın şöhrəti nəyinə gərək” misrası ilə şair insanı boş şöhrət, yalançı alqış və keçici bəzəklərin arxasınca düşməməyə səsləyir. Dünyəvi şöhrət çox zaman insanın mənəviyyatını kölgədə qoyur və nəticədə “ad qazanmaq” uğrunda insan “vicdanını itirir.” “Bir gün gen sinənə çökəcək Fələk” deyərək, şair həyatın labüdlüyünü, insanın gücsüzlüyünü xatırladır. Fələyin çöküşü,  zamanın və taleyin qarşısında hər kəsin əyildiyi andır. Bu düşüncə insanı təvazökarlığa, faniliyi dərk etməyə çağırır. Bəndin son misrası,  “Çalış bu dünyada düz ol, düz daniş” — həm əvvəlki fikirlərin yekunu, həm də əbədi həyat düsturudur. Bu misra bir növ mənəvi and kimidir. Nə qədər ki, nəfəsin var, haqqdan dönmə, düz danış, düz ol. Beləcə, bu bənddə şair insanın daxili azadlığı, halallıq və fani dünyanın cazibəsinə qarşı mənəvi dayanıqlığını tərənnüm edir.

    Onun şeirləri bir pəncərədir: insanın daxili dünyasına, sevgi və həsrətin dərin göllərinə açılan bir pəncərə. İlk sevgi xatirəsi, gənc ürəyin təzə titrəyişi kimi, şeirlərinə incə bir ləzzət və kədər qatır. Vətən onun qəlbində yaşıl çəmənlər, həsrət isə dumanlı dağ zirvələri kimi əks olunur. Ayrılıq şeirlərində bir köhnə bağın qapısının gıcırdaması, sevgi isə səhər günəşinin torpağı öpərək oyandırması kimi təsvir olunur. Onun sözləri qulaqlarda nəğmə, qəlbdə isə şam kimi yanır, oxucunun ruhunu sərinlədən bir esinti gətirir. “Ürəyimdəsən hələ”, “Unuda bilmədiyim” və “Bu dünya mənlik deyilmiş” kimi kitabları oxucuya həm duyğu, həm də düşüncə gətirən körpülərdir, hər səhifəsi bir nəmli çiçək kimi qəlbə toxunur. Bu kitabların ön sözünü yazan və redaktoru olan Bilal Alarlı isə Əlövsət Tahirlinin poetik dünyasına əlavə bir işıq qatmış, onun sözlərini oxucuya daha da yaxın, daha da səmimi bir şəkildə təqdim etmişdir.

Şairin “İllüziya ” şeirindən aşağıdakı bəndin təhlilinə nəzər salaq:

Xəcalət tərində can verir kor dilənçilər,

İtin əlindən küt qapanlarla doludur dalanlar.

Reklamla bəzənib göyün qan qusan üzü,

Adamin gözünə girir qırmızı rəngli yalanlar.

  Bu bənddə şair cəmiyyətin dərin mənəvi aşınmasını və bəşəri vicdanın itirdiyi istiqaməti sərt realizmlə ifadə edir. İlk misrada “xəcalət tərində can vermək” ifadəsi həm utancın, həm də məcburiyyətin içində boğulan insanların simvoludur. “Kor dilənçilər” obrazı isə yalnız fiziki yox, mənəvi korluğu, yəni həqiqəti görmək istəməyən, şəraitə boyun əyən kütləni təmsil edir. İkinci misrada “itin əlindən küt qapanlarla doludur dalanlar” deyərək, şair sosial münasibətlərin heyvani səviyyəyə endiyini, insanlar arasında mərhəmət yerinə qapışma, rəhm yerinə qənimət instinktinin hakim olduğunu göstərir. Üçüncü misrada “reklamla bəzənib göyün qan qusan üzü” – müasir dünyanın saxta parlaqlığını, kapitalist sistemin qırmızı loqolar, parıltılı reklamlar arxasında gizlətdiyi faciəni metaforik şəkildə təqdim edir. “Göyün qan qusan üzü” ifadəsi bəşəriyyətin günahlarının artıq səma səviyyəsinə çatdığını, mənəvi dəyərlərin ulduzlar qədər uzaqlaşdığını bildirir. Son misrada “adamın gözünə girir qırmızı rəngli yalanlar” – yalanın artıq bəzəkli, cazibədar bir forma aldığını və həqiqəti boğduğunu göstərir. Burada “qırmızı” həm cazibəni, həm də qanı – yəni həm cəlbedici, həm də ölümcül bir gücü ifadə edir. Bəndin ritmi, obrazlılığı və məcaz dərinliyi ilə bütöv şeirin fəlsəfi ideyasını, insanın illüziyada yaşaması və gerçəkliyin saxtalaşması fikrini gücləndirir. Şair burada nəinki sosial tənqid aparır, həm də mənəvi bir çağırış edir: insan gözünü açmasa, hər şey reklamın işığı altında “yalanın qırmızı donunda” məhv olacaq.

      Əlövsət Tahirlinin şeirlərində fərdi hisslər və ictimai müşahidələr bir-birinə qarışır, sanki bir çay və onun sahili kimi bir-birinə sarılır. “Dünya nə vaxt düzələcək” şeirində dünya bir aynadır, insan isə bu aynada öz əksini tapmaq üçün qapını açmağa çalışan bir səyahətçidir. Hər misra həm düşüncəyə, həm də qəlbə toxunur. Sözlər quş qanadları kimi oxucunun ruhunu yuxarı qaldırır, hər bir sətri bir xəyala çevrilir. İlk sevgi xatirəsi, texnikum illərində vücuda gəlmiş titrək hisslər, hər sətirdə qəlbin dərinliklərinə səyahət edir, oxucunu həm sevindirir, həm də düşündürür. Elə bu yerdə şairin

“Gülüm” şeirinə nəzərə salaq:

 Həvvadir Adəmin haqqdan butası,

Baha başa gəldi onun xətası.

Mənim bu dünyada gözüm tutası,

Dərdindən öldüyüm tək sənsən, gülüm.

Baxanda baxışın yandırıb, yaxıb,

Eşqin pərdə-pərdə ruhuma axıb.

Ya gizli, ya aşkar, arxanca baxıb,

Gözümdən güldüyüm tək sənsən, gülüm.

Sənsən ən qiymətlim dövlətdə, varda,

Təsəllim olmusan çətində, darda.

Əlövsət hardasa, sən varsan orda,

Dərdimi böldüyüm tək sənsən, gülüm.

Birinci bənddə şair sevginin başlanğıcını insanlığın başlanğıcına bağlayır. “Həvvadir Adəmin haqqdan butası” misrası ilə sevginin ilahi bir mənşəyi olduğu fikri irəli sürülür. Adəmin xətası və onun baha başa gəlməsi sevginin həm gözəllik, həm də sınaq olduğunu bildirir. Burada “gözüm tutası” ifadəsi həm heyranlıq, həm də təmiz niyyətin göstəricisidir. Şair sevdiyi insana tək bir bənddə həm könül ehtiramını, həm də bu eşqin ağrısını ifadə edir. “Dərdindən öldüyüm tək sənsən, gülüm” misrası həm məhəbbətin yanğısını, həm də onun mütləq dəyərini poetik bir vurğu ilə göstərir.

   İkinci bənddə duyğular daha da dərinləşir. “Baxanda baxışın yandırıb, yaxıb” misrası eşqin fiziki və ruhani təsirini yanar od kimi təqdim edir. Burada baxış sevgilinin gücünü, cazibəsini və təsirini simvolizə edir. “Eşqin pərdə-pərdə ruhuma axıb” ifadəsi eşqin tədrici, mərhələli və gizli şəkildə şairin varlığına nüfuz etdiyini bildirir. Son iki misrada isə gizli və aşkar baxışlar sevgilinin hərəkətlərini müşahidə edən, onunla nəfəs alan bir aşiqin halını göstərir. “Gözümdən güldüyüm” ifadəsi sevgilinin onun dünyasına nur, sevinc gətirdiyini, həyatının mənası olduğunu simvolizə edir.

   Üçüncü bənddə sevgi artıq bir hiss deyil, həyat dayağı kimi təqdim olunur. “Sənsən ən qiymətlim dövlətdə, varda” misrası sevgilinin maddi dəyərlərdən üstün tutulduğunu göstərir. Yəni eşq ruhun sərvətidir. “Təsəllim olmusan çətində, darda” misrası bu sevginin təkcə sevincdə deyil, kədərdə də dayaq olduğunu bildirir. Son iki misra isə şairin bütün varlığını sevgilinin varlığı ilə birləşdirir. “Əlövsət hardasa, sən varsan orda” deməklə o, sevgilinin artıq bir insan deyil, onun ruhuna hopmuş bir varlıq olduğunu ifadə edir. Şeirin son misrası — “Dərdimi böldüyüm tək sənsən, gülüm” — həm sədaqət, həm də dərin mənəvi bağın ifadəsidir.

  Ümumilikdə, bu şeir eşqin saf, sarsılmaz və ilahi təbiətini tərənnüm edir. Dil sadə, obrazlar isə mənalı və təsirlidir. Hər bənddə sevgi bir mərhələ kimi açılır: əvvəl başlanğıcı ilahi qaynaqda, sonra ruhi təsirdə, sonda isə varlıq birliyində. Şair həm realist, həm də ruhani bir sevgi konsepsiyası qurur, bu da “Gülüm” sözünü adi bir müraciətdən çıxarıb, sevginin rəmzinə çevirir.

   Şairin poetik dili sadə, lakin təsirli metaforlarla zəngindir. Hər söz, hər cümlə bir rəsm tablosu kimidir. Qəlbə toxunan rənglər, ruhu silkələyən tonlar. Ayrılıq bir ağacın budaqları kimi göyə uzanır, həsrət isə yağış kimi yerə düşür. Sözlərin hər bir melodiyası oxucuya bir nəğmə kimi çatır, qəlbdə sükutun içində qızıl bir çiçək açır. Bu yerdə

“Kim deyir ki, düzələr, düzəlməz dünya lələ ” şeirindən bir bənddə nəzər yetirək:

Gör nə qədər qəflətdə, xumarlanıb yatan var,

Uyub şana-şöhrətə ar-namusu satan var,

Tamahı ucbatından çirkablara batan var,

Baxan yoxdur məzluma, kim yasaya, kim ölə,

Kim deyir ki, düzələr, düzəlməz dünya Lələ.

Şair bu ilk bənddə insanlığın mənəvi tənəzzülünü acı bir reallıq kimi təqdim edir. “Gör nə qədər qəflətdə, xumarlanıb yatan var” misrası ilə o, cəmiyyətin dərin bir yuxuya getdiyini, haqsızlığa, ədalətsizliyə biganə qaldığını vurğulayır. İkinci və üçüncü misralarda maddi dəyərlərin mənəvi dəyərləri üstələdiyi göstərilir:

“Uyub şana-şöhrətə ar-namusu satan var” ifadəsi mənəviyyatın pul, şöhrət və tamah qarşısında ucuzlaşmasını sərt tənqid edir. “Tamahı ucbatından çirkablara batan var” misrası isə bu mənəvi süqutun nəticəsində insanın öz ləyaqətini, təmizliyini itirdiyini göstərir. Şair dördüncü misrada “Baxan yoxdur məzluma, kim yaşaya, kim ölə” deməklə sosial ədalətsizliyə, bəşəri laqeydliyə diqqət çəkir — artıq kimsə başqasının dərdinə yanmır, insanlıq duyğusu itib. Son misrada isə bütün bu mənzərədən çıxış yolu olmadığını acı təəssüflə bildirir:

“Kim deyir ki, düzələr, düzəlməz dünya Lələ.”

Bu nida həm ümidsiz bir fəryad, həm də dünyanın mənəvi viranlığının yekun hökmü kimi səslənir. Bəndin ümumi ruhunda həm fəlsəfi dərinlik, həm də xalq hikməti var. “Lələ” müraciəti isə həm folklor ab-havası, həm də şairin kədərli iç səsini daşıyır, bu, bir dostla dərdləşmə tonunda səslənən, lakin bütöv bir nəsli oyandırmaq istəyən nida kimidir.

     Əlövsət Tahirlinin şəxsi həyatı da onun şeirini gücləndirən bir qanad rolunu oynayır. Ailəsi onun daxili aləminin bağçasıdır, övladları və nəvələri isə onun yazdığı hər sözdə çiçək açan həyat gülləridir. Ədəbi mühitdə dostları isə onun şeir yolunda yoldaş, ruhuna yanan bir lampadır. Sosial şəbəkələrdən uzaqlaşması onu sözün səmimiyyətinə daha sıx bağlamış, hər bir şeirini içdən gələn bir nəğmə halına gətirmişdir, sanki qəlbindən tökülən damla-damla musiqi olur. Bu yerdə şairin “Ay insafsız” şeirinə nəzər salaq:

Səndən sevgi hördüm cana,

Qərq oldum qadaya-qana,

Elə o vaxtdan bu yana,

Həmin eşqlə yaşayıram.

Girov qoydum səndə canı,

Dedim nədir bu eşq, tanı,

Ay insafsız, o sevdanı,

Ürəyimdə daşıyıram.

Vaxt eləyib dərdi-sərdən,

Unuduram səni hərdən,

Adını yazdığım yerdən,

Dırnağımla qaşıyıram.

Şeir lirik və səmimi duyğularla doludur. Adından da göründüyü kimi, şair “insafsızlıq” mövzusunu, yəni sevgidə mərhəmətsizlik və laqeydliyi əsas mərkəzə qoyur. Birinci bənddə “Səndən sevgi hördüm cana, qərq oldum qadaya-qana” misraları ilə sevginin həm həyati əhəmiyyət daşıyan, həm də insanda iz buraxan qüvvəsini göstərir. Burada sevgi həm ruhun, həm də canın qərq olduğu bir hiss kimi təqdim edilir.

   İkinci bənddə “Girov qoydum səndə canı” ifadəsi aşiqin sevgidə tam təslimiyyətini göstərir. “Ay insafsız” nidası isə həm bir sitem, həm də qəlbin fəryadıdır; sevdiyinə qarşı narazılıq və ümid bir aradadır. Ürəyində daşıdığı sevda həm yük, həm də yaşama səbəbi olaraq verilir.

   Üçüncü bənddə zamanın təsiri və unutmağa çalışmaq, amma bacarmamaq mövzusu işlənir: “Vaxt eləyib dərdi-sərdən, unuduram səni hərdən” misrası insanın təbii psixoloji halını göstərir. “Adını yazdığım yerdən, dırnağımla qaşıyıram” misrası isə unudulmaq istənən xatirələrin necə yenidən canlandığını poetik şəkildə təsvir edir.

  Üslub baxımından şeir sadə, axıcı və xalq ruhuna yaxın dildədir.  yazılmışdır. Sözlərin səmimiliyi, daxili musiqililiyi və emosional dərinliyi oxucuya doğmalıq gətirir. Şeir eşqin insanda qoyduğu izləri, unudulmaz hisslərin ağrısını və sevginin həm nemət, həm bəla olduğunu təsirli şəkildə ifadə edir.

  Əlövsət Tahirlinin şeirləri müxtəlif mətbuat orqanlarında və antologiyalarda işıq üzü görmüşdür. Onun şeirlərinin çap olunduğu bəzi mətbuat orqanları və antologiyalar:

“Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti – şeirləri dərc olunmuşdur.

“Zirvə” nəşriyyatı – internet səhifəsində şeirləri yer almışdır.

“Turan” nəşriyyatı – internet səhifəsində dərc olunmuşdur.

“Dəyərli insanlarla tanış olmaq” (ADPU nəşriyyatı) – antologiyada şeirləri yer almışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət haqqında yeni ədəbiyyat” (Azərbaycan Milli Kitabxanası nəşriyyatı) – biblioqrafik göstəricidə şeirləri haqqında məlumat var.

   Nəticədə, Əlövsət Tahirli Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq bir ulduzu, sözlərin və hisslərin harmoniyasında yaşayan bir sənətkardır. Onun şeirləri bir çiçək tarlasına bənzəyir. Hər biri fərqli rəngdə, fərqli ətirdə, oxucuya həm sevinc, həm də düşüncə bəxş edir. Hər səhifəsi qəlbin pəncərəsini açan bir yel, hər misrası isə ruhu oxşayan bir nəğmədir. Bilal Alarlının ön söz və redaktorluğu ilə bu şeirlər daha da parlaqlıq qazanmış, oxucunun qəlbində unudulmaz bir iz buraxmışdır. İlk sevgi xatirəsinin incəliyi və texnikum illərində vücuda gəlmiş titrək hisslərin səmimiyyəti ilə Əlövsət Tahirli sözləri yalnız indi deyil, gələcək nəsillər üçün də bir işıq qalacaq, qəlblərdə yaşayan bir körpü kimi insanları bir-birinə yaxınlaşdıracaq, hər oxucuya şeir və sevgi bəxş edəcəkdir. Onun sözləri qəlbləri isidir, ruhları oyadır, hər bir oxucuya xatırladır ki, şeir insanın ən dərin hisslərini duyduğu, ürəyin səsini eşitdiyi, həyatın ən incə melodiyasıdır.

Şairə sağlıqlı, bərəkətli ömür və yaradıcılıq uğurları  arzulayırıq!