Oxuyur Şövkət Ələkbərova… – Fuad Biləsuvarlı yazır

Bu gün unudulmaz səslərdən birinin, dahi sənətkarımız, Xalq artisti Şövkət xanım Ələkbərovanın doğum günüdür.
Dahi sənətkarımız, Xalq artisti Şövkət xanım Ələkbərovanı sevgi və ehtiramla anırıq.
Azərbaycan.media saytında “Unudulmaz səslər” rubrikasında onu sevgi və ehtiramla xatırladım.
Ruhu şad, xatirəsi əbədi olsun!!!

Milli musiqimizin, operamızın banisi, böyük bəstəkar və görkəmli musiqişünas Üzeyir Hacıbəylinin xalqımız qarşısında xidmətləri misilsizdir. O, Azərbaycan musiqisini bünövrədən yeniləyərək, ona yeni bir nəfəs, yeni bir nəfəsə layiq ruh bəxş etmişdi. Üzeyir bəyin yaradıcılığının, həm də insani şəxsiyyətinin ən gözəl cəhətlərindən biri onun gənc istedadlara göstərdiyi qayğı, diqqət və fədakarlıq idi. O deyərmiş: “Harada istedadlı bir müsəlman balası görsəniz, kömək edin, gözünüzün işığını əsirgəməyin.” Bu, onun həyat fəlsəfəsi idi. Üzeyir bəy bu sözləri deməklə kifayətlənmir, özü də bu amalın ən sadiq daşıyıcısı olurdu. Gənc istedadlara maddi və mənəvi dayaq olur, onların sənətdə yer tutması üçün əsl müəllim fədakarlığı göstərirdi.

Üzeyir bəyin himayəsində yetişənlərdən biri də gələcəkdə xalqın sevimlisinə çevriləcək, Azərbaycan musiqi mədəniyyətində öz adını qızıl hərflərlə yazdıracaq Şövkət Ələkbərova idi. Asəf Zeynallı adına Musiqi məktəbində Hüseynqulu Sarabskinin sinfində oxuyan gənc Şövkətin səsi, avazı, ifa tərzi o qədər fərqli idi ki, Üzeyir bəy bu istedadın üzərindən ötə bilmədi. O, Şövkət xanımı Azərbaycan Dövlət xoruna dəvət etdi. Bəlkə də Şövkət xanımın məşhurluğa aparan yolu elə həmin andan, Üzeyir bəyin onu dinlədiyi və səsinə qiymət verdiyi o andan başlandı.

Sanki Şövkət Ələkbərova səhnə üçün doğulmuşdu. Hər ifasında tamaşaçının qəlbinə yol tapır, hər mahnısında sanki bir ömrün hekayəsini danışırdı. Onun səsində həm nisgil, həm sevinc, həm də bir ana nəvazişi vardı. Uşaqlıq illərindən musiqi onun həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdi. Ailəsində musiqiyə böyük sevgi vardı — anası tar çalır, atası aşıq musiqisinə, muğamatlara valeh idi. Belə bir mühitdə böyüyən qızın musiqidən uzaq qalması mümkünsüz idi.

İstedad, əgər Tanrı tərəfindən verilibsə, onun parlaması üçün çox zaman lazım olmur. Şövkət xanım da qısa müddətdə xalqın sevimlisinə çevrildi. Səsi Azərbaycan radiolarının, konsert salonlarının, toyların və xalqın evlərinin əziz qonağı oldu. Onun səsi elə bir səs idi ki, qulaq asdıqca insanın ruhu rahatlıq tapır, fikirləri durulur, sanki bütün kədərdən azad olurdu.

Bu gün Azərbaycan musiqi fondunda onun səsi ilə əbədiləşmiş onlarla mahnı var. Hər biri təzə, diri, oxunduğu ilk günkü təravətini qoruyur. Şövkət Ələkbərovanın səsi bulaq suyu kimi təmiz, ana laylası kimi sakitləşdirici idi. O, hər mahnını sadəcə oxumurdu, o mahnı ilə yaşayırdı, onu hiss edirdi.

Emin Sabitoğlunun “Dərələr” mahnısı onun ifasında bir təbiət lövhəsi kimi səslənir — sanki dinləyici dağların ətəyində, çayların şırıltısında, Göygölün sahilindədir. “Durnalar” mahnısında isə onun səsi sanki səmanın sonsuzluğunda süzülən durnalarla yarışır, bu mahnını ucaldıb bir xalqın yaddaşına həkk edir. Ramiz Mirişlinin “Bir könül sındırmışam” mahnısında isə o, sanki bütün sındırılmış qəlblərin yarasına məlhəm olur. Onun ifası ilə bu mahnı bir etiraf, bir bağışlanma duasına çevrilir.

Cahangir Cahangirovun “Füzuli” kantatasındakı “Məni candan usandırdı” romansı isə Şövkət Ələkbərovanın bənzərsiz vokal gücünü, hiss dərinliyini bütün parlaqlığı ilə göstərir. Bu ifanı dinləmək asan deyil — o qədər duyğuludur ki, hər səsi insanın qəlbinə toxunur. Bu ifanı onun kimi səsləndirəcək ikinci bir səsin yetişməsi bəlkə də mümkün deyil.

1954-cü ildə “Əməkdar artist”, 1959-cu ildə isə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülən Şövkət Ələkbərova təkcə Azərbaycanda deyil, bir çox xarici ölkələrdə də sevgi ilə qarşılanırdı. Onun səhnədəki xanımanə davranışı, zərifliyi, ifasına səmimiyyət qatması onu dinləyicinin gözündə ucaldırdı.

Amma sənət yolları bəzən insanın şəxsi həyatındakı kədəri gizlədə bilmir. Şövkət xanımın ailə həyatı arzuladığı kimi olmadı. Rejissor Lətif Səfərovun vəfatı onun üçün böyük sarsıntı oldu. Ardınca qızı Natellanın ağır xəstəlikdən vəfatı sənətkarın qəlbini qırdı. Bu ağrıların altında onun səsi də, ruhu da yoruldu. Və bir gün Şövkət Ələkbərova səhnəyə, ifaya, mahnıya “əlvida” dedi.

Lakin onun öyrətdikləri, yetişdirdiyi nəsil bu “əlvida”nı qəbul etmədi. Çünki o, müəllim idi, həm də ana kimi qayğıkeş, tələbələrinin taleyinə biganə qalmayan bir insan idi. Onun yetişdirdiyi sənətkarlar bu gün Azərbaycanın səhnəsində parlayır: Aybəniz Haşımova, Mənsum İbrahimov, Aygün Bayramova, Könül Xasıyeva, Kamilə Abdullayeva, Firuzə İbadova və daha neçə-neçə ifaçı onun sənət məktəbinin davamçılarıdır. Şövkət xanım tələbələrinə yalnız musiqi öyrətmirdi — onlara insan olmağı, səhnəyə və dinləyiciyə hörmətlə yanaşmağı öyrədirdi.

Xüsusilə Aybəniz Haşımova ilə münasibəti ana-bala münasibətini xatırladırdı. Aybəniz xanım bu gün də ustadının yolunu, onun sənət və mənəviyyat məktəbini böyük sevgi ilə davam etdirir. Hər il tələbələri ilə birlikdə Üzeyir Hacıbəylinin və Şövkət Ələkbərovanın xatirəsini ziyarət edir, ustadının məzarı önündə “Laylay” ifa edərək onun ruhunu yad edir.

Bəli, Şövkət Ələkbərova təkcə bir səs deyil, bir məktəb, bir mərhələ, bir yaddaşdır. O, səsi ilə, davranışı ilə, sənətə olan sevgisi ilə Azərbaycan qadınının, Azərbaycan müğənnisinin ən uca simvoluna çevrilmişdir.

Bəzən düşünürsən: əgər o, bu qədər kədər yaşamasaydı, bəlkə də ömrü daha uzun olardı. Amma bəlkə də məhz o ağrılar onun səsinə bu qədər dərinlik, bu qədər duyğu qatdı. Şövkət Ələkbərova 1993-cü ildə dünyasını dəyişdi. O il Azərbaycan musiqisi böyük bir itki ilə üzləşdi.

Bu gün radio dalğalarında “Oxuyur Şövkət Ələkbərova” sözlərini eşidəndə ürəyimizdə bir istilik yaranır. Bilirik ki, indi qulaqlarımıza yenə o məlahətli, şirin səs dolacaq, könlümüzü oxşayacaq, ruhumuzu sakitləşdirəcək.

Siz həmişə qəlbimizdəsiniz, əziz Şövkət xanım — elimizin nəğməkar xanımı. Ruhunuz şad olsun…