Əligil qapımıza ikinci qolu vuranda, sabahki imtahanı xatırladım. 7-ci siniflər üçün imtahanımız vardı. Adətən, mənimlə belə olurdu – stressdə başım daha yaxşı işləyir. Kərim isə, üstümə gəlib tozlu əlini gözümə soxaraq:
–Ə, gözlərin kordu? Görmürsən, top gəlir, maymağın biri maymaq! – deyə bağıranda, yaddaşım bir az da qarışdı. İmtahandan sonra on manatdan yığacaqdıq. Mən isə evdəkilərə heç nə deməmişdim.
Kərim fikrə getdiyimi görüb, daha da əsəbiləşdi:
–Əə, sənnənəm e maygülü! Nə ağzını açıb baxırsan?! Bir də komanda görsən, qulağının dalını görərsən. Dur, sürüş burdan!
Bayaqdan pişik kimi marıtlamış uşaqlar:
–Şəmil, Allah sənə rəhmət eləsin, – deyib gülüşdülər. Düşündüm ki, evə gedib on manatı istəməyin əsl vaxtıdır, yəqin anam da, atam da evdədirlər. Ancaq yerimdən tərpənə bilmirdim. Əvvəl elə bildim, ayaqlarım öz xoşuyla getməyəcək, əlimlə onları işə salmalı olacam, ya da iməkləyə-iməkləyə gedəcəm. Sonuncunu təsəvvür edəndə Kərimin sifəti gözümün qabağında canlandı. Dişləri yox idi, ağzında sanki qranat partlamışdı. Kərimin hər eybi onun avtoritetini qaldırırdı.
Elə o dişsiz ağızla gülməsin deyə acığa ayağımı tərpətdim. Belə. İkincini də. Hə, gedirəm ki. Uşaqların qabağından keçəndə düşündüm ki, görəsən evdə on manatı verəcəklər? Cürbəcür ölçülü başlar məni müşayiət edirdi. Hamısı da elə baxırdı, elə bil sonuncu satqınam. Satqınlıq bizim nəzərimizdə siqaret çəkəni çuğullamaq idi, bu işi görən uşaq gərək məhəllədə qalmayaydı, yoxsa eşşək sudan gələnə qədər çırpardılar onu. Bu məsəli Kərim çəkirdi. O da dədəsindən eşitmişdi.
Amma qonşu məhəllənin uşaqlarına uduzmaq da kişilikdən deyildi, elə satqınlıq kimi bir şeydi. Bunu birinci qolu qapımızdan buraxanda anlamışdım. Dəstənin sonuna çatanda kimsə peysərimdən ilişdirdi. Kərimin dişsiz ağızı bayram elədi, qəhqəhə ilə doldu. O birilər də ona qoşuldular. Gülüş səslərinin altında elə bil iməkləyərək gedirdim. Düşündüm, on manatı kimdən istəsəm şansım çoxdur – anamdan, yoxsa atamdan?
Evdəkilər axşam yeməyini yeyib qurtarmışdılar. Atamın üzündən hiss olunurdu ki, onun da şam yeməyi bizim futbol oyunumuz kimi keçib.
–Ay qız, heç olmasa, çayı tünd elə, barı çayın tutumu olsun, – üzünü mətbəxə tutub səsləndi.
–Ata… Salam.
–Salam. Mənim zəhrimara qalmış eynəyimi kim görüb? Ay qız, sən götürmüsən eynəyimi?
–Mən neynirəm sənin eynəyini? – mətbəxdən anamın səsi gəldi.– Yəqin harayasa qoymusan.
–Lənət şeytana… Bu eynək hara cəhənnəm oldu?
–Ata… Sabah imtahandı… Biz də…
–Yəqin divanın dalına düşüb. Bilirəm, bu eynəyin bu evdə yeri yoxdu, ya divanın dalıdı, ya da ki…
–Ata, sabah imtahandı. Biz də pul yığacağıq…
–Zəhrimara qalasan səni… Gör bir hara düşüb? Ay bala, Şəmil, gör çıxara bilərsən onu?
–Çıxararam… Amma… Ata, sən mənə on manat verə bilərsən?
–Hə bala, gir ora görüm. Eynəksiz kor kimiyəm. Hə, bax, oradadı, bir az da əlini uzatsan, çatacaq.
–Gördüm ata. Ata… sən mənə on manat…
–Hə bala, ver bura görüm. Sağ olasan. İndi o qəzeti bəri ver. Ay qız, çay necə oldu?
Atam eynəyini taxıb qəzeti əlinə alana qədər düşündüm ki, on manatı qazanmaq üçün neçə gün işləmək lazımdı? Məsələn, sinifdəki Ramalın atası bir saatda yüz manat qazanır. Ramal deyir ki, atası xaricə alverə gedib-gəlir, bir dəfə də türmədə yatıb. O, türmədə olanda Ramalgil çox aclıq çəkiblər. Deyir, anam bütün cehizlərini satdı. Babamgil kömək eləmirdilər, deyirdilər, əcəb oldu sənə. Niyə dələduzun birinə qoşulub qaçırdın ki? İndi yenə barışıblar babasıgillə. Onları da Ramalın atası saxlayır. Deyir, əvvəl babası qəbul eləmək istəmirmiş kürəkənindən gələn yardımı, sonra qarısının gözlərinə baxıb razılaşıb. Artıq bu gözlərdə nə görübsə…
Anam məni yataq otağına çağırıb paltar verdi ki, üst-başımı dəyişim.
–Bunları gey, a bala, toz içindəsən.
–Ana, on manatı neçə günə qazanmaq olar?
–On manatı? Niyə soruşursan?
–Sabah imtahandı, pul yığacağıq.
–Yenə pul? Təngə gəldik daha. Bu qədər tələb olar?
–Ana, bu çox vacibdir.
–Pul da çox vacibdir. Bilirsən, atan on manatı qazanmaq üçün neçə gün işə ayaq döyür?
Atam kitabxanada işləyirdi. Əvvəl “bu qadın işidir” deyə razı olmamışdı. Amma elmi işçi işlədiyi institutda ixtisar gedəndən sonra başqa əlacı qalmamışdı.
–Heç olmasa iki yüz manat alarsan, – direktor demişdi, – düzdü, əvvəlki məvacibindən əlli manat azdı, amma neyləmək olar.
Atam da razılaşmışdı. Amma orda işləyəndən bəri daha həyətimizdəki kişilərə qoşulub nərd oynamırdı. Anam deyirdi ki, işindən utanır.
–Qonşu kişilər atamın kitabxanada işlədiyini hardan biləcəklər ki? – anamdan soruşmuşdum.
–Bilmələri vacib deyil ki. Əsas odur, atan özü bilir, – anam demişdi.
Anamın bu sözlərini xatırlayanda mənə elə gəldi ki, atam işə qonşu kişilərin getdiyi kimi getmir, iməkləyə-iməkləyə gedir, necə ki, mən bayaq iməkləyirdim. Və yəqin keçmiş iş yoldaşları onu beləcə məsxərəyə qoyurlar. Yəqin atam da onların qabağından keçəndə başını yerdən qaldırmır…
–Ramalın atası…
–Ramalın atası dələduzdu,– anam sözümü kəsdi. – sən onun anasının geyim– gecimini görmüsən? Niyə mən elə geyinə bilmirəm, hə?
Anamın səsi qırıldı. İstədim deyəm, Ramalgil də aclıq çəkiblər. Ta ki, atası türmədən çıxıb dələduzluq eləyənə kimi… Anamın “dələduz” sözünü necə nifrətlə dilə gətirdiyini xatırlayıb susdum. İndi yəqin Ramalın onluğu hazırdır. Yəqin ki, qoyub bahalı sumkasının qabaq gözünə. Düşündüm ki, göy şax onluq da indi qürur duyur. Necə ki, Ramalın planşeti, mobil telefonu Ramala məxsusluğuyla fəxr eləyir… Çünki sinfimizdəki bütün uşaqlar Ramalla dostluq elədikləri üçün fəxr edirdilər.
–Ana… bu sonuncu olacaq… Bax, söz verirəm, on manat…
–A gədə, Şəmil, di bəsdi. Pul-filan yoxdur. Get dərslərini oxu, sonra da yıxıl yat. Sabah hamımız tezdən durmalıyıq.
Anam birgündənbir işləyirdi. Tibb bacısı idi. Arada qonşulara da iynə vururdu. Hərdən ona pul yerinə dükançı Rasim dayının çəki ilə satdığı ucuz konfetdən verirdilər. Onda anam əlində konfet fikrə gedirdi. Nəsə demək istəyir, amma sözünü geri çəkirdi.
Həmin gün qəribə yuxular gördüm. Cürbəcür pullar qabağımda rəqs edirdi. Özü də hərəsi bir adama oxşayırdı. Biri Kərimə, biri Ramala, ən böyük pul isə Ramalın atasına oxşayırdı.
Yuxudan duranda anam ayaq üstəydi.
–Şəmil, yavaş ol,– dedi. – atan hələ yatır.
Atam yatmırdı, çünki ara-sıra öskürür, yerində qurcalanırdı. Onsuz da kitabxanaya gələn yoxdu, tezdən getməyin nə mənası,– bunu hərdənbir atam deyirdi.
Bilirdim ki, atam kitabxananın bağlanmağından qorxur. Çünki heç getməyə yeri qalmayacaqdı. Anam bir dəfə Təhminə xalayla söhbət eləyəndə demişdi ki, kişinin ki, işi olmadı, ta o nə kişi oldu. Apar tulla.
Atam yəqin onu da belə atacağımızdan qorxurdu.
Düşündüm ki, mən heç vaxt atamı atmaram. O, bizi bu yaşacan saxlayıb. Pis-yaxşı yeməyə çörəyimiz olub. Ramalgil kimi aclıq çəkməmişik. Düzdü, heç vaxt planşetim olmayıb, amma olsun. Onun əvəzində rəngli qələmlərim olub, o qələmlərlə mən dəniz çəkmişəm, günəş çəkmişəm, Messini çəkmişəm. Məsələn, mən qapıdan qol buraxsam da Messi mənə acıqlanmaz, “ə qoduq” deyib peysərimdən vurmaz.
Bugün imtahana pul aparmayacam. Əvəzində müəlliməyə deyəcəm ki, bizim pulumuz yoxdur, çünki biz Ramalın atası kimi dələduz deyilik. Bəlkə Ramal inciyəcək, amma qoy incisin, onsuz da hamı bilir bunu. Hələ bir dəfə də türmədə yatıb. Deyəcəm ki, nolsun atamın pulu yoxdur, əvəzində çoxlu kitabları var. O kitablar ki,– atam deyir,– onların qiyməti yoxdur.
Məktəbin həyətində uşaqlar toplanmışdılar. Onların önündən qürurla keçdim. Bu, Ramalın öz planşetinə, mobil telefonuna hiss etdiyi şey deyildi. Bu, cibində müəlliməyə verəcək on manatı olmayan şagirdi utanmaq yerinə, başını dik tutmağa vadar edən nə idisə, bax, onun kiçik, yöndəmsiz qüruru idi.
Növbə mənə çatanda düz sinifkomun gözlərinin içinə baxaraq: –Vermirəm,– dedim.
–Necə yəni vermirsən?– Zahidin gözləri dörd oldu. Qoluzorlu, dikbaş olmasıyla ad çıxarıb sinifkom olmuşdu. O vaxta qədər sinifkomluğu Səlimə edirdi. Səlimə Zahid kimi dikbaş deyildi. Uşaqlardan ad günü, ya başqa tədbirlər üçün pul yığılanda utanıb–qızarırdı. Oğlanlardan kimsə üzünə durub bozaranda isə ağlayırdı. Səlimənin atası məktəbə gəlib qızının üzünə bozaran oğlana bir şillə vurandan sonra sinif rəhbərimiz Zahidi sinifkom seçmişdi. Zahid öz problemlərini özü həll edirdi. Həm də təkcə özünün deyil, müəlliməmizin problemlərini də.
–Dedim ki, vermirəm, – Zahidin sinəsindən itələdim.
–Ə, sən kimi vurursan? Zırramanın biri zırrama! Çantanı ver bura görüm!
Çantanı sinəmə sıxdım. Zahid çantanı verməyəcəyimi anladı deyəsən. Üzünü çevirib getmək istəyəndə mənim əl-qolum boşaldı. Zahid qəfil dönüb çantanı əlimdən qapdı. Silkələyib içindəkiləri stola tökdü. Mən çantanın qulpundan tutub zarıyır, Zahidi söyür, çantanı verməsini tələb edirdim. Uşaqlar bizi dövrəyə alıb tamaşa edirdi. Onlar üçün bu, sadəcə, bir kino səhnəsi kimi idi. Mən də filmləri belə maraqla seyr edirdim. Amma heç vaxt filmdəki o ağrını indiki kimi dərindən hiss etməmişdim. Yəqin uşaqlar da heç vaxt hiss etməmişdilər, amma bir gün mütləq hiss edəcəkdilər.
Zahid içində heç nə qalmadığına əmin olmaq üçün çantanı bir də silkələdi. Çantanın dibində qalmış lazımsız kağız-kuğuzla birlikdə bir şax onluq da havada yellənə-yellənə stolun üstünə düşdü.
Zahid pulu götürüb, çantanı üstümə atdı.
–Yığışdır zir-zibilini. Vermirəm deyənə bax, – iyrənirmiş kimi üzümə baxdı. Belə səhnələri filmlərdə görmüşdüm. Pulu gizləyən, bölüşməyən adamlara “əclaf” deyirdilər. Yəqin indi mən də onların gözündə əclafın biriydim.
Bayaqkı qürurumdan əsər-əlamət qalmamışdı. Kitab-dəftərləri yığışdıra-yığışdıra bir onu düşünürdüm ki, görəsən, on manatı çantama kim qoyub? Atam ya anam? Bunun üçün gedib onların gözlərinə baxmalıydım, çünki atam həmişə deyirdi ki, hər şey gözlərdə yazılıb.
Mənbə: Azərbaycan.media