Beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlətlərin tanınması məsələsi son dərəcə mühüm və həssas mövzudur. Xüsusilə Yaxın Şərqdəki mürəkkəb siyasi proseslər fonunda Fələstinin tanınması regional sabitlik, hüquqi və siyasi baxımdan tarixi hadisədir.
İngiltərə, Kanada və Avstraliyanın Fələstini dövlət kimi tanıması bu məsələyə yeni geosiyasi ölçü qazandıracaq. Bu addım yalnız diplomatik jest deyil, həm də beynəlxalq hüquq, regional təhlükəsizlik və qlobal güc balansı baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır və mövcud siyasi vəziyyəti dəyişdirən və yeni perspektivlər açan tarixi qərar kimi dəyərləndirilə bilər.
1. Beynəlxalq hüquqi aspekt.
Dövlətlərin tanınması beynəlxalq hüquqda mühüm prinsipdir. Bu, dövlətlərin bərabərliyi və xalqların öz müqəddəratını təyinetmə prinsiplərinə əsaslanır. Belə bir addım Fələstinin beynəlxalq hüquqi legitimlik, yəni dövlət kimi tanınması onun beynəlxalq hüququn subyekt kimi qəbul olunması deməkdir.
Bu isə Fələstinə BMT-də və digər beynəlxalq təşkilatlarda daha güclü hüquqi mövqe qazandıracaq. İngiltərə, Kanada və Avstraliya kimi nüfuzlu dövlətlərin bu qərarı gələcəkdə digər Qərb ölkələrinin də oxşar addımlar atmasına zəmin yarada bilər.
2. İsrail-Fələstin münaqişəsində yeni mərhələ.
Uzun illərdir davam edən İsrail-Fələstin münaqişəsi dünya siyasətinin ən həssas mövzularından biridir. Qərbin aparıcı dövlətlərinin Fələstini tanıması İsrail üzərində ciddi diplomatik təzyiq yaradır.
Bu, İsraili kompromisə məcbur edə və iki dövlətli həll konsepsiyasını gündəmdə daha real şəkildə saxlaya bilər. Beləliklə, beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyinin dəyişməsi münaqişənin siyasi yolla həllinə daha real zəmin yaradır.
3. Qərbin siyasətində dəyişikliklər.
Əvvəllər Qərb ölkələrinin əksəriyyəti İsrailin mövqeyinə daha çox yaxın idilər. Lakin indi beynəlxalq ictimaiyyətin təzyiqləri, humanitar böhranlar və münaqişənin yaratdığı fəsadlar Qərbin siyasətində dönüş nöqtəsi yaradıb.
İngiltərə, Kanada və Avstraliya kimi dövlətlərin Fələstini tanıması ABŞ-ın da gələcək mövqeyinə təsir göstərə bilər. Bu, Qərbin bölgədəki siyasətinin balanslı və ədalət yönümlü olmasına işarədir.
4.Geosiyasi və regional təsirlər.
Fələstinin tanınması yalnız İsrail-Fələstin münasibətləri ilə məhdudlaşmır. Bu hadisə Yaxın Şərqdəki güc balansına da təsir edəcək. Ərəb ölkələri və İslam dünyası üçün bu qərar Qərbin münasibətinin dəyişməsinin rəmzi hesab olunur və bölgədə yeni diplomatik dinamikanın yaranmasına səbəb ola bilər.
5. Digər ölkələrin reaksiyaları
ABŞ uzun illərdir İsrailin ən yaxın müttəfiqi olaraq çıxış edir. İngiltərə, Kanada və Avstraliyanın qərarı Vaşinqtonda birmənalı qarşılanmasa da, bu, ABŞ-ın mövqeyini yumşaltmağa məcbur edə bilər. ABŞ hələlik Fələstini dövlət kimi tanımasa da, iki dövlətli həll ideyasını dəstəklədiyini bəyan edir.
Avropa İttifaqı daxilində bu məsələyə münasibət birmənalı deyil. İsveç və İspaniya kimi bəzi ölkələr artıq Fələstini tanıyıb. İngiltərənin də tanıması Aİ-də vahid mövqeyin formalaşmasına təkan verə bilər. Bu, Avropanın bölgədəki nüfuzunu artırmaq üçün atdığı addım kimi qiymətləndirilir.
Ərəb ölkələri və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) bu addımı alqışladı. Onlar üçün bu qərar Qərbin münasibətinin dəyişməsi baxımından müsbət siqnaldır. Bu, Fələstinin beynəlxalq dəstəyini gücləndirir.
Türkiyə uzun illərdir Fələstinin ən fəal dəstəkçilərindəndir. Bu səbəbdən Ankara bu qərarı alqışladı və onu “tarixi addım” adlandırdı. Türkiyə, həm diplomatik, həm də siyasi platformalarda Fələstinin mövqeyini gücləndirməyə davam edəcəyini bəyan etdi.
İran bu addımı öz siyasəti üçün bir fürsət hesab edir. Tehran Qərbin bu addımını İsrailə qarşı təzyiqin artması kimi təqdim edir və özünün “müqavimət xəttinə” legitimlik qazandırmaq üçün istifadə edir.
Rusiya və Çin: Hər iki ölkə uzun müddətdir Fələstini dövlət kimi tanıyır. Bu səbəbdən Moskva və Pekin Qərb dövlətlərinin belə bir addım atmasını gecikmiş, amma müsbət bir qərar kimi dəyərləndirir. Bu, onların Qərbə qarşı diplomatik üstünlük əldə etməsi üçün də bir fürsət yaradır.
6. Fələstin xalqı üçün əhəmiyyəti.
Fələstin xalqı üçün bu tanınma yalnız diplomatik qələbə deyil, həm də uzun illərdir davam edən mübarizənin beynəlxalq səviyyədə qəbul edilməsidir.
Bu, fələstinlilərin müstəqillik arzularını gücləndirir, onların beynəlxalq dəstəyə olan inamını artırır və siyasi mübarizəsinə mənəvi güc verir.
7. Gələcək perspektivlər.
Əgər bu dalğa davam edərsə, Fələstinin BMT-də tamhüquqlu üzvlüyü məsələsi daha da aktuallaşa bilər. Həmçinin, beynəlxalq ictimaiyyətin artan dəstəyi ilə iki dövlətli həll planının həyata keçirilməsi üçün real imkanlar yarana bilər.
Bununla yanaşı, İsrailin reaksiyası, ABŞ-ın mövqeyi və bölgədəki digər güclərin siyasəti bu prosesin uğurunu müəyyən edəcək əsas faktorlardır.
İngiltərə, Kanada və Avstraliyanın Fələstini dövlət kimi tanıması beynəlxalq münasibətlər sistemində mühüm dönüş nöqtəsidir.
Bu addım həm beynəlxalq hüquq və ədalət baxımından, həm də regional təhlükəsizlik və sülh prosesi kontekstində böyük əhəmiyyət daşıyır.
Əgər bu proses davamlı olsa, Yaxın Şərqdə sülh və sabitlik üçün yeni üfüqlər açıla bilər. Eyni zamanda, bu hadisə göstərir ki, beynəlxalq ictimaiyyətin səbrinin də bir həddi var və artıq Fələstinin müstəqil dövlət kimi mövcudluğu daha çox dövlət tərəfindən qəbul edilməyə başlanır.
Mənbə: Azərbaycan.media