Romandan parça
Oyanmışdım. Amma gözlərim yumuluydu. Yenidən yuxuya getmək, yatmaq istəyirdim. Alınmırdı. Dizlərimi yığıb sol böyrüm üstə divara tərəf çevrildim və köhnə dəmir çarpayının əsəblərimi tərpədən xırıltılı səsi yuxumu bir az da qaçırdı. Və mən tam əmin oldum ki, artıq səhərə qədər yata bilməyəcəm. Gözlərimi açanda qaranlığı yarıb pəncərədən içəri süzülən ayın parlaq işığına sevindim. Otaq xeyli işıqlanmışdı. Ətrafa göz gəzdirdim. Cırılıb sallanmış, avazımış, rəngi qaçmış divar kağızları xoşagəlməz görüntü yaradırdı. Yenidən əks tərəfə – sağa çevriləndə çarpayının əttökən səsinə dözməyib ayağa qalxdım. Köhnə dolabın üstünə qoyduğum qol saatımı qaldırıb baxdım. Saat 3:37-ni göstərirdi. Şüşələrinin hər an qırılıb tökülmək təhlükəsi olan pəncərəyə yaxınlaşdım. Dəstəyini hər iki əlimlə ehtiyatla tutub sıxdım və özümə tərəf çəkdim. Pəncərənin sağ tərəfi tam açıldı. Başımı çıxarıb ulduzlarla dolu göyə baxdım. Hər tərəf süd kimi ağappaq idi. Aylı-ulduzlu göylər gecəyə meydan oxuyurdu.
Acmışdım. Evdə yeməyə ərzaq-filan yoxuydu. Mətbəxə keçib, dünəndən masanın üstündə quruyub qalmış çörək parçasını götürüb çeynəyə-çeynəyə yataq otağına qayıtdım. Çörəyin artığını dolabın üstünə qoyub şalvarımı, köynəyimi geyindim, hamam otağına keçib əl-üzümü yudum. Quru çörəyi hələ də çeynəyirdim, amma uda bilmirdim. Yenidən mətbəxə qayıtdım. Neçə gündən bəri yığılıb qalmış zibil paketini götürüb otaqdan çıxdım. Qapını açarla bağlayıb, kirayədə qaldığım bu beşmərtəbəli evin beşinci mərtəbəsindən iti sürətlə aşağı endim. Bir anlıq dayandım, bayaqdan çeynədiyim quru çörəyi axır ki uda bildim. Elə bu anda yadıma düşdü ki, sabah, günorta saat ikinin yarısında mənzilin sahibi ilə görüşməli, bir həftədir gecikdirdiyim kirayə pulunu ona verməliyəm. Amma pulum yoxuydu.
Pilləkənləri enəndə ürəyimin döyüntüsünü açıqca eşidirdim. Əlimdəki paketi məhəllənin bir küncünə qoyulmuş, aşıb-daşan iri zibil qabına atdım və yoluma davam elədim. Addımlarımın səsi, bir də hərdən gözə dəyən maşınların hərəkəti gecənin sükutunu, rahatlığını pozurdu. Şəhərlə dənizkənarı parkı bir-birindən ayıran prospekti keçib uzun pilləkənlərlə üzü enişə, dənizə doğru yönəldim.
***
Qulağı birkalı küçə itləri şonquyub mənə baxırdılar. İtlərin yanından ehmalca keçib getdim. Dənizin səsini artıq eşidirdim. Sahilə çatmağa lap az qalmışdı. Burada dolaşan itlərin hənirtisi gəlirdi. Addımlarımı dayandırmadan dönüb geriyə baxdım. Əlil arabasında bir nəfərin ardımca gəldiyini gördüm. Ayağı sağ dizindən aşağı kəsilmiş bu adam əlləri ilə arabanı idarə edir, hərəkətdən qalmağa qoymurdu. İtlər quyruqlarını bulaya-bulaya onu müşayiət edirdi. Bir az sonra itlər yorulub yarı yolda qaldı. Arabadakı adam hələ də böyük həvəslə sahilə yaxınlaşırdı.
– Necə gözəl bir səhərdir, – dedi arabadakı adam və “mindiyi at”ın sürətini bir az da artırdı. Tələsirdi, elə bil dəniz qaçıb gedəcəkdi yerindən. Saçları təmiz vurulmuş, sinəsi qabarıq, təxminən, 25-28 yaşlarında olan bu şəxs qara rəngli qısaqol yay köynəyində idi.
– Adam yaşamaq istəyir… Ləpələrin səsi elə bil gecəyə həzin nəğmə oxuyur. Göy üzü aylı-ulduzlu, dənizin havası da can dərmanı. Bir az keçəcək, dan yeri qızaracaq. Bapbalaca nöqtə boyda Günəş dənizdən çıxacaq, sonra yavaş-yavaş böyüyəcək. Mən yay aylarında hər gün gəlib bu mənzərəni seyr eləyirəm… Hə… Hə… Hər gün… Amma doymuram. Yazıq bu vaxt evdə yatanların halına, gəlib bu ilahi gözəlliyi görmürlər. Təmiz havanı ciyərlərinə çəkib, zövq-səfasını duymurlar.
Əlil arabasında şəstlə oturub füsunkar təbiətin seyrinə dalan, mavi dalğalara bu qədər heyranlıqla tamaşa edən bu adamın tanımadığı bir kəslə, yəni mənimlə söhbəti, doğrudan da, çox maraqlı və təsirli idi.
– Sənin adın nədir? – deyə o, məndən soruşdu.
– Seymur, – mən cavab verdim.
– Yaxşı adın var. Amma bura adamına heç oxşamırsan, – deyib məni başdan-ayağa süzdü.
– Rayondan gəlmişəm. Burdan uzaqlarda Yaşıllı deyilən bir kənd var, ordan. Şahdağa yaxın, gözəl mənzərəsi olan bir kənddir.
– Yəqin işləməyə gəlmisən?
– Həə, işləməyə gəlmişəm. Bir marketdə iki ay fəhlə işlədim. Çox yorulurdum. Axırda dedilər, bilirsən, bu iş sənlik deyil, get özünə ayrı iş tap. Düz deyirdilər. Doğrudan da, o iş mənlik deyildi.
Fiziki imkanları məhdud olan, amma həyat eşqini itirməyən bu gənc məni hələ də sınayıcı nəzərlərlə süzürdü. Bir müddət danışmadı. Mən də fikrə getmişdim. Sabah günorta mənzilin sahibi ilə görüşün xofu heç vəchlə canımdan çıxmırdı. Vəziyyəti düzəltmək üçün bir yol tapa bilmirdim.
– Həə, qardaş.
Mən səsə diksindim. Susub durmuşdum, onun nə deyəcəyini gözləyirdim.
– Böyük şəhərlərdə hər adam gün-güzərandan baş çıxara bilmir. Kənddə ev-eşiyin var?
– Həə, varımızdı.
– Kim qalır indi orda?
– Anam.
– Atan yoxdur?
– Yox! Rəhmətə gedib. Onda mənim on dörd yaşım vardı.
– İndi neçə yaşın var?
– İyirmi dörd. Mən istəyirdim işləyəm, pul qazanam. Anamı da gətirəm yanıma. Şəhərdə bir yerdə yaşayaq, amma alınmadı.
– Sən evdə elə tək uşaq olmusan? – deyə o, maraqla soruşdu.
Tanımadığım bir adamla söhbətə girişməyim özümə də qəribə gəlirdi.
– Yox, bir bacım da var – Ləman, – deyə mən ağır-ağır cavab verdim.
– Bəs, o hardadır?
Mən arabadakı adamın sonuncu sualını cavablandırmadım və üzümü dənizə tutub qızaran dan yerinə uzun-uzadı baxdım, sonra:
– Yaxşı, sağ olun, – deyib ondan aralandım.
– Nə oldu, hara gedirsən? – deyə o, səsləndi.
– Evə gedirəm, işim var.
– Saat beşdir. Bu vaxt nə iş? Əziyyət çəkib bu qədər yol gəlmisən, doyunca hava al, gedərsən.
– Yox, mən gedim. Görüşərik haçansa, – dedim.
– De görüm, pulun var? – deyə o soruşdu.
Mən fikirləşdim ki, bu adam, yəqin dilənçidir. Baxdım ona, yazığım gəldi. Pulum nə gəzirdi, yoxsa verərdim.
– Yox, pulum yoxdur.
– Lap az da olsa, yoxdur?
Mən donub qalmışdım. Heç nə deyə bilmirdim.
– Ciblərini çıxart çölə görüm, – deyib mənə yaxınlaşdı.
Mən şalvarımın ciblərini çıxarıb çevirdim. Kirayə qaldığım mənzilin açarı qumun üstünə düşdü. Ondan gözlərimi çəkmədən əyilib açarı götürdüm. O, beləcə bir müddət qəribə baxışlarıyla gözlərini məndən çəkmədi. Sonra köynəyinin cibindən bir əllilik çıxardıb mənə uzatdı. Lakin onun əli uzanılı qaldı.
– Al, götür. Vaxt olar, sən də kiminsə əlindən tutarsan. Bu sənin həyatında olacaq, mütləq olacaq… Hər bir adamın həyatında belə bir gün olur. Bir gün kiminsə əlindən tutur, kiməsə dəstək olarsan.
– Yox… yox, siz elə bilin ki, mənim əlimdən tutdunuz, – deyib geri çəkildim.
O, əliylə arabanın təkərini cəld işə salıb sürətlə mənə yaxınlaşdı.
– Al, götür, yoxsa bu pulu sənin gözünün qabağında cırıb dənizə ataram, – dedi.
Mən çıxılmaz vəziyyətdə qalmışdım. Əslində pula ehtiyacım vardı. Amma ilk dəfə gördüyüm adamdan – özü də dizindən aşağı ayağı olmayan bir əlildən pul götürmək çox ağır gəlirdi mənə. O, elə bil mənim fikrimi oxudu və ağır-ağır:
– Mən hər səhər bura gəlirəm. İmkanın olanda gətirib qaytararsan. Tələsmə, yenə deyirəm, nə vaxt imkanın olarsa… Olmasa, heç qaytarma. Canın sağ olsun. O pulu sənə borc vermirəm. Amma ürəyin rahat olsun deyə, pulun çox olanda qaytararsan.
– Axı, siz məni tanımırsız, – dedim. Səsim kallaşmışdı, nitqim qurumuşdu.
– Biz artıq tanışıq. Adımı bilmək istəyirsənsə, deyim? Kənandır mənim adım, Kənan. Deməli, danışdıq, belə edirsən, gedirsən kəndə, toyuqdan-cücədən saxlayıb başını qatırsan. İş də olacaq, darıxma. Ananı da heç vaxt tək qoyma, yaşlı adamdı, həmişə yanında ol. Bu sözlərimi isə böyük qardaş nəsihəti hesab edərsən yəqin.
Kənan bunları deyib arabasını işə saldı. Sürətlə məndən aralanmaq istəyirdi. Yəqin fikirləşirdi ki, birdən mən pulu qaytara bilərəm. Sarı əllilik barmaqlarımın ucunda titrəyirdi. Dənizdən əsən meh az qalırdı pulu əlimdən qoparıb aparsın. Kənan məndən uzaqlaşdıqca həyəcanım bir az da artırdı. Nəhayət, özümü saxlaya bilməyib qışqırdım:
– Kəndə gedə bilməyəcəm, – dedim.
Kənan arabanı saxladı. Yolun ortasında hərəkətsiz donub qalmışdı. Heç mənə tərəf çönmədi də. Səsi də gəlmirdi. Başa düşdüm ki, o, kəndə gedə bilməməyimin səbəbini məndən eşitmək istəyir. Mən ona yaxınlaşıb əlimi çiyninə qoydum. Başını dikəldib gözlərimə baxdı, anladım ki, sözümün ardını gözləyir. Mən isə danışa bilmirdim, dilim tutulmuşdu. Kənan mənim halımı, ovqatımı, təbii ki, görürdü, hiss eləyirdi. Elə yəqin ona görə də, məni həyəcandan qurtarmaq üçün özü dilləndi:
– Niyə? Nəyə görə gedə bilmirsən kəndə?
Gözlərini məndən çəkmirdi Kənan.
Hiss edirdim ki, bu durum onu əsəbiləşdirir. Onu da hiss edirdim ki, Kənan əsəblərini güclə ram eləyir, mənim cavabımı gözləyir. Artıq qırmızı xətti keçdiyimi bilirdim və mütləq danışmalıydım. Özümü toparlayıb qırıq səslə dedim:
– Bacım. Bacım türmədədi. Adamların üzünə baxa bilmirəm. Hər baxışda bir kinayə, etinasızlıq görürəm. Az qalıram ölüb yerə girim, kənddə olanda.
– Bacın nə üstündə tutulub? – deyə Kənan təəccüblə soruşdu.
O, susduğumu görüb, əsəbi halda, bir az da ucadan xəbər aldı:
– Nə üstündə soruşuram tutulub bacın?
– Kəndimizdə bir oğlan aldadıb onu. Söz verib ki, evlənəcəklər. Amma sözündən qaçıb, yalan danışıb. Bacım da onu öldürüb.
Kənan gözlərini yumub, qaşlarını yuxarı qaldırdı. Başını sağa-sola tərpətdi. Danışmırdı. Mən də sakit durmuşdum. Aramızda gərgin pauza yaranmışdı. Ürəyim od tutub yanırdı. Özümü qınayırdım. Axı, niyə, niyə mən bütün bunları azca əvvəl tanıdığım bir adama danışdım. Lap tutaq ki, doğrudan da, o, yaxşı adamdır. Pulum olmadığını bilib, mənə pul da verdi. Ağıllı məsləhətləri də öz yerındə. Amma bütün bunlar mənə əsas vermir ki, ailəmizə başağrısı, əskiklik gətirən bir hadisəni danışım ona. Axı, o özgədir, yad adamdır. İndi onun mənə münasibəti də yəqin dəyişəcək.
Kənan yerində qurcalanıb dikəldi. Öz-özüylə danışırmış kimi, astadan pıçıldadı:
– Belə hadisələr həyatda çox olub, amma buna görə adam öldürmək… Bilmirəm… Mənə nədənsə çatmır belə şeylər. Bəlkə çox geri qalmışam?! O da ola bilər.
– Yox, – deyə mən sövq-təbii dilləndim. – Məsələ siz düşündüyünüz qədər də sadə deyil…
Mən danışa bilmir, çətinlik çəkirdim. Bilmirdim fikrimi ona necə çatdırım ki, məni başa düşsün. İnsan ömrünün ən çətin anlarında belə özünü qorumağı, müşkülü asan eləməyi bacarmalıdır. Mənim bacımsa bunu bacarmadı, öz qisasını onun həyatını alt-üst eləyən, bədbəxt günə qoyan bir adamı, həm də sevdiyi adamı öldürməkdə gördü, özünü də bədbəxt elədi.
Fikirləşirdim ki, bütün bunları Kənana danışsam, o, birdən məni düzgün anlamaz. Ləpələrin şaqraq səsi məni bir an düşüncələrimdən ayırdı. Mən sübh tezdən üfüqün yavaş-yavaş qırmızı rəngə boyandığını görürdüm. Təbiətin bu qəribə halətinə, bu bənzərsiz anlarına “dan yeri sökülür” deyirlər. Doğrudan da, gözümüzün qabağında ecazkar bir mənzərə “doğulurdu”.
Dodaqları bir-birindən azca aralanmış, qarşımızdakı cazibədar təbiət lövhəsinə təəccüblə baxan Kənanın əsrarəngiz gözəlliyə bu qədər heyranlığı məndə qəti bir fikir yaratdı: o, pis adam ola bilməz. Əlbəttə, ideal adam yoxdur bu gidi dünyada. Hərənin nə isə çatışmayan cəhəti var. O cümlədən, yəqin ki, Kənanın da.
Mən Kənana gözaltı baxırdım. Elə bilirdim yeni bir insan kəşf edirəm. Sanki bütün qayğılarım unudulmuş, mənə rahatlıq verməyən fikirlərim buxarlanıb yoxa çıxmışdı. Canımda çoxdan, lap çoxdan duymadığım bir ürək, qəlb rahatlığı tapmışdım. Mən indi, bax, burda, romantik gecəylə sübh çağının qovşağında Kənanı bu dənizlə, yeni bir səhərin açıldığı ülvi gözəlliklə tək qoyub getmək istəyirdim. Amma gedə bilmirdim. Hansısa bir qüvvə məni tutub saxlayır, getməyə, uzaqlaşmağa qoymurdu. Beləcə, dan yerinin sökülməsinə və Kənanın bu mənzərəni necə ləzzətlə izləməsinə maraqla baxır, rahatlığım bir az da artırdı. Artıq günorta saatlarında mənzil sahibi ilə baş tutacaq görüş də məni narahat etmirdi.
– Əşi, cəhənnəm olsun, nə olacaq, olacaq. Bir pencəyim var, atıb çiynimə çıxıb gedəcəm. “Mən adam kimi yaşamaq istəyirəm, kimlər nə deyəcək” prinsipi ilə yox.
…Aclıq da bir yandan məni üzürdü. Ayaq üstə güclə dayanırdım. Evə getmək, cibimə qoyduğum əlli manatla evimizin yanındakı iyirmi dörd saat işləyən marketdən nəsə alıb yemək istəyirdim. Ürəyim çəkilirdi.
Kənana bacımın adam öldürməyinin səbəbini deməmişdim. Ona görə yerimdən tərpənə bilmirdim. O da soruşmurdu, görünür bu onun içindəki yüksək mədəniyyətindən, böyük insanlığından irəli gəlirdi. O, gözlərini dənizdən çəkmədən dedi:
– Deyəsən, getmək istəyirsən? Görürsən, dənizin havası adamı necə acdırır. Get, mağazadan yeməyə bir şey al, at ağzına. Özünü ac qoyma. Mənim telefon nömrəmi yaz…
O, nömrəni demək istəyirdi, mən onu qabaqladım:
– Mobil telefonum yoxdu. Satmışam, – dedim.
Kənan gözlərimin düz içinə baxdı. Bir müddət danışmadı. Sonra yenidən baxışlarını dənizə dikib dedi:
– Yaxşı, get. Sabah bu vaxtlar burda olacam. İstəsən, gələrsən.
***
Kənanla sağollaşıb, ayrıldım. Sahildən uzaqlaşdıqca dənizin səsi aram-aram çəkilirdi qulaqlarımdan. Prospektə qalxan pillələrə yaxınlaşanda qulağı birkalı itlər quyruqlarını bulaya-bulaya mənə tərəf qaçdılar. Görünür, acmışdılar, amma onlara veriləsi heç nə yox idi məndə.
Mən marketdən bir az pendir, kərə yağı, şəkər tozu və çörək götürüb ödəniş etmək üçün kassaya yaxınlaşdım. Əlini ağzına tutub əsnəyən sarışın qız aldığım ərzaqları hesablayıb satış çekini mənə uzatdı.
– Neçə gündür görünmürsən, hardasan? – deyə soruşdu.
– İşim var idi, buralarda yox idim, – deyib çeki ondan aldım.
Nə edim ki yalan danışa bilmirəm. O da hiss etdi ki, yalan deyirəm.
Satıcı qızın uzun barmaqları var idi. Bu barmaqlar onun qırmızı paltarının fonunda daha gözəl görünürdü. Sarışın qız gözlərini süzdürüb mənə elə qəribə baxdı ki, yalan danışdığıma xəcalət çəkdim. Sağollaşıb qapıdan çıxanda:
– Bir problem olsa, yaxınlaş, utanma, – dedi.
Mən başımı yelləməklə təşəkkürümü bildirib, marketdən çıxdım.
Kirayə qaldığım evin bloku qarşısında sahibsiz pişiklər boy-boya vermişdi. Görünür, onlar da mənim kimi ac idi. Yenidən marketə qayıtdım. Satıcı qız yenə əllərini ağzına aparıb əsnəyərək:
– Nə oldu, niyə qayıtdın?
Mən gülümsünüb dedim:
– Demirdiniz problem olsa gəl, utanma? Mən də gəlmişəm…
O da gülümsədi və məni bir də qəribə baxışlarla süzdü.
Bir neçə sosis götürüb ona yaxınlaşdım:
– Bunları pişiklər üçün alıram. Blokun qabağında oturub məni gözləyirlər, – dedim və üç manat verib, çıxışa yaxınlaşdım. Satıcı qız ucadan:
– Dördayaqlıları pis öyrətmə, – dedi.
Mən sosisləri pişiklərə yedizdirib otağıma qalxdım.
***
Səhər yeməyindən sonra çarpayıda uzandım. Hər gün eşitdiyim, zəhləmi aparan cırıltı indi nədənsə əsəblərimə toxunmurdu. Əllərimi başımın altında çarpazlayıb siqaret tüstüsündən avazımış tavana baxırdım. Əhvalım yaxşıydı. Dənizin saf havasını hələ də canımda hiss eləyirdim. Kənanla söhbətim, daim sahilə can atan ləpələrin pıçıltısı, aylı-ulduzlu səma, nəhayətsiz mavi ənginlik… kino lenti kimi gözümün önündən gəlib keçirdi. Beləcə, yuxuya getdim.
…Taqqıltıya oyanıb gözlərimi açdım. Qapını döyürdülər. Kim ola bilər, xeyir ola?! Saata baxdım. On birin yarısı idi. Mənzilin sahibi günortadan sonra gəlməli idi axı. Mən ucadan:
– Gəlin, – dedim və tez də gedib qapını açdım. Qarşımda bəstəboy bir gənc xanım dayanmışdı. Əynində qara rəngdə uzun donu, çiynində iri çantası var idi. Uzaq yol qət eləyib gələn adamlara oxşayırdı. Mən onu içəri dəvət elədim. O, dəhlizə keçib çantasını köhnə, sınıq-salxaq şkafın üstünə qoydu. Divardakı çoxdan silinməyən oval güzgüdə saçlarını səliqəyə saldı.
– Sizin bu beşmərətəbə lap ürəyimi üzdü, – dedi, sonra:
– Siz Seymursuz, düz bilmişəm? – deyə soruşdu.
– Həə, Seymuram, – dedim.
O, çantasını götürüb otağa keçdi. Mən onu masaya dəvət elədim:
– Əyləşin, indi sizə çay gətirəcəm.
O isə:
– Üzümə bir az sərin su vurmaq istəyirəm, istidir, – dedi.
– Buyurun, – dedim və mətbəxə keçdim.
Çaydanı qazın üstünə qoydum, soyuducudan pendir, yağ çıxardıb masaya gətirdim. O, əl-üzünü dəsmalla silə-silə:
– Siz Allah əziyyət çəkməyin, mən yemək yeməyəcəm, amma bir stəkan çay içərəm, – dedi. Nəfəsini dərib, otağa gözucu nəzər saldı. Sonra çaydan bir qurtum alıb:
– Niyə ayaqüstə durmusuz? Əyləşin, – dedi və gülümsədi.
– Siz də ananız kimi, həm istiqanlı, həm də qonaqpərvərsiniz. Kim olduğumu bilmədən içəri buraxdınız, indi də mənə qulluq göstərirsiniz, amma heç soruşmursunuz kiməm?
Üzünə xoş bir təbəssüm yayıldı. Baməzə danışığı vardı. O ərklə:
– Diliniz yoxdur? Danışın da…
– Hər kimsiniz, qonağımsız. Nə deyim? Xoş gəlmisiz.
Bəstəboy xanımın gəlişi məni çox maraqlandırsa da, heç nə soruşmurdum ondan. Gözləyirdim özü danışsın. O, çaydan bir qurtum da içib, çantasını açdı, bir bükülü çıxarıb masanın üstünə qoydu.
– Bu pullar sizə çatacaq, – dedi və çantanın ağzını bağlayıb söhbətinə davam elədi. – Mən ixtisasca jurnalistəm. Adım Ayşəndir. “İnsan hüquqları” jurnalında müxbir işləyirəm. İndi isə sizin kənddən gəlirəm, Yaşıllıdan. Ananız göndərdi bu pulları. İki gün əvvəl isə qadın türməsində olmuşam. Cəza çəkən, islah olunan qadınların həyatından kitab yazıram axı. Orda sizin bacınızla görüşdüm – Ləmanla. Onunla ikinci dəfə idi görüşürdüm. İki ay əvvəl tanış olmuşduq. Cəzaçəkmə müəssisəsində onu ilk dəfə görəndə diqqətimi çəkmişdi. Dedilər, yeganə dustaq qadındır ki, on ildir onunla görüşə bircə nəfər də gəlməyib. Keçən dəfə mənə demişdi ki, növbəti gəlişinizdə bir dəftər verəcəm sizə. Onu çatdırın Seymura. Axırıncı səfərimdə verdi bu dəftəri mənə.
Ayşən çantasının qabaq gözünü açdı, boz rəngli, on iki vərəqli dəftəri çıxardıb, – dedi:
– Buyurun, həmin dəftərdir. Ləman xahiş edib ki, şəxsən sizin özünüzə çatdırım.
Ayşən çantasının qabaq gözünü açdı, boz rəngli, on iki vərəqli dəftəri çıxardıb, mənə uzatdı:
– Buyurun, həmin dəftərdir. Ləman xahiş edib ki, şəxsən sizin özünüzə çatdırım.
Dünən oxumuşam onun yazdıqlarını. Özü artıq dərəcədə rica eləmişdi, demişdi ki, oxuyub sonra Seymura verərsiniz. Çox maraqlı yazıb, hər şey olduğu kimi, yəni bütün olaylar və o müdhiş qətl necə olub, elə də yazıb. Siz də oxuyun, mütləq oxuyun və bir gün Ləmanın görüşünə gedin. İndi sizdən başqa heç kimi yoxdu onun. Azadlığa buraxılmağına bir ildən az qalıb. Onda otuz bir yaşı olacaq. Bilirəm, sizdən yeddi yaş böyükdü. Özü deyib mənə.
Ayşən sözünü bitirib ayağa qalxdı:
– Yaxşı, mən gedim, yolçu yolda gərək, – dedi.
Çantasını çiyninə keçirib qapıya yaxınlaşdı. Mən də ayağa qalxdım.
– Sizi yola salım, – deyib, çantanı ondan aldım.
O, heç nə demədi. Biz pillələri enib həyətə düşdük. Blokdan çıxanda o, yaxınlıqdakı tut ağacının altında ağ rəngli maşını göstərib dedi:
– Narahat olmayın, özüm gedəcəm. Gördüyünüz o ağ maşın mənimdi. Bilirsiz, maşınsız bizim işimiz keçmir. Həə… Yaxşı yadıma düşdü. Heç soruşmadız kəndə niyə getmişdim? Ləman məndən xahiş eləmişdi, pul vermişdi ki, verim ananıza. Bacınız dustaqlar üçün açılmış toxuculuq sexində çalışır, hər ay maaş alır. Hesabında pul yığılıb. Mən də getdim sizə, pulu verdim Gülsüm xalaya, sizin o mehriban, işıqlı, saçları dümağ ananıza.
Biz maşına yaxınlaşdıq, mən çantanı arxa oturacağa qoydum.
– Deməli, belə çıxır ki, sizin mənə verdiyiniz pulları Ləman göndərib? – Mən qırıq-qırıq, tutula-tutula, bir az da həyəcanla soruşdum.
– Yox… Bu pulların Ləmana dəxli yoxdur. O, sizin halal pullarınızdır, – dedi.
Mən onun sözlərinə əhəmiyyət vermədən:
– Bir dəqiqə dayanın, mən indi gəlirəm, – dedim.
İti addımlarla bloka girib, pilləkənləri sürətlə qalxdım. Qapını açdım, Ayşənin masaya qoyduğu pulları götürüb, elə həmin sürətlə də aşağı düşdüm. Gülərüz, mehriban xanım sükanın arxasında da yaraşıqlı, cazibədar görünürdü. O, artıq mühərriki işə salmışdı. Ayşən maşının pəncərə şüşəsini aşağı endirib:
– Siz tam arxayın ola bilərsiniz, – həyətinizdəki meyvələrin puludur, sizin vaxtilə öz əllərinizlə əkdiyiniz ağacların məhsulunun. Gülsüm xala satıb, pulun bir hissəsini də sizə göndərib. O bildirdi ki, Ləmanın göndərdiyi pulları onun özü üçün saxlayacaq.
Ayşən bu sözləri deyib, maşının sürətini artırdı və bir göz qırpımında uzaqlaşdı.
***
Vaxt keçirdi. Mənzilin sahibi Muxtar kişi indilərdə gəlib məni evdən çıxarmalı idi. Əlli-əlli beş yaşlarında, dolu bədənli, şişman, ləngərli yerişi olan bu adam aradan ötən müddətdə mənə həmişə hörmətlə yanaşmışdı. Elə olub on-on beş gün gec ödəmişəm ev pulunu, hər dəfə məni yola verib. Amma hər şeyin bir əndazəsi var və mən o əndazədən çoxdan çıxdığımı bilirdim.
Pulsuzluqdan da, təmirə ehtiyacı olan bu birotaqlı kasıb mənzildən də, yatanda cırıltısı beynimi didən çarpayıdan da, elə özümdən də bezmişdim.
Otağa qalxıb, elə dəhlizdəcə pulları saymağa başladım. Bu qeyri-iradi hərəkətim mənə qəribə göründü. Düşündüm ki, yavaş-yavaş yaramaz oluram. Bəlkə də, belə lazımdı. İndi nadürüstlərin, yaramazların işi elə rəvan, elə gözəl gedir ki, adam dönüb yaramaz olmaq istəyir. Bu fikirləri beynimdə çözələyə-çözələyə pulları sayıb qurtardım. Min beş yüz manat pulun hamısını dəstələyib cibimə qoydum. O pulun altı yüz mantını iki ay öncədən ödəyib Muxtara verəcəyimi, Kənandan aldığım əlli manatı qaytaracağımı fikirləşib bir az təskinlik tapdım. Elə bu vaxt qapı yenidən döyüldü və ehmalca açıldı. Muxtar fısıldaya-fısıldaya otağa daxil oldu. Salam verib halımı soruşdu. Mən ona təşəkkür eləyib iki aylıq pulunu qabaqcadan ödəyəcəyimi dedim. Və düşündüm ki, Muxtar bu xəbərə çox sevinəcək. O, başını bulayıb dərindən nəfəs aldı. Ağır bədənli bu adam köhnə çarpayıya oturanda eşitdiyimiz qulaqbatırıcı səsə ikimiz də bəs deyincə güldük. Mən arada yaranmış bu yumşaq münasibətdən, necə deyərlər, faydalanmaq istədim və cibimdən topa pulları çıxartdım. Altı dənə yüzlük ayırıb Muxtara uzatdım.
– Buyurun, Muxtar dayı, iki aylıq kirayə haqqını qabaqcadan ödəyirəm. Sizin mənə hörmətiniz çox keçib. İndi mənim imkanım var, deyirəm, bir dəfə də mən nə isə bir iş görüm sizin üçün. Elə özüm də bir az rahat nəfəs alım, pul söhbətindən bir müddət canımı qurtarım, – dedim.
Zahirən kor-kobud, ürəyi isə ipək kimi yuxa olan, onun üçün yaratdığım bütün pul problemlərinə səbirlə dözən bu adam məni ilk dəfə görürmüş kimi, təpədən-dırnağa süzüb soruşdu:
– Hardandır, bir belə pul səndə?
Açığı, Muxtarın mənə belə sual verəcəyini gözləmirdim. Suala hazır olmadığımdan əlimi geri çəkdim və pulları qeyri-ixtiyari cibimə qoydum. Suçlu adamlar kimi başımı aşağı salıb, gözlərimi yerə dikdim.
Muxtar aram-aram dilləndi:
– Adam pulu halal qazanar, haramın axırı yoxdur. Pul gələr də, gedər də, amma hansı vəziyyətdə olursansa-ol, gərək adamlığını itirməyəsən.
– O pulları mənə evdən göndəriblər. Bu gün, bir saat əvvəl gətirib veriblər, – dedim və başımı qaldırıb Muxtarın gözlərinin içinə qəti bir inamla baxdım ki, onun başqa bir sual verməsinə daha lüzum qalmasın. Muxtar bığaltı gülümsəyib əllərini qoynunda çarpazladı.
– Muxtar dayı, sözlü adama oxşayırsınız? Nə sözünüz var, deyin. İstəsəniz, mən sizin bu mənzili elə bu saat tərk eləyə bilərəm. Qaldığım son yeddi günün pulunu da ödəyərəm.
Muxtar bir an fikrə getdi:
– Bilirsən, bacıoğlu, sən yaxşı oğlansan, amma gəl, açıq danışaq. Deyirsən, bu pulu sənə kənddən göndəriblər. Kim göndərib, Allah canını sağ eləsin, yaxşı eləyib. Amma o adam kimdirsə, həmişə sənə pul göndərə bilməyəcək axı. Bir-iki aydan sonra sənin pul problemin yenə qalxacaq. Mənim də bu yaşımda kiminləsə pul söhbəti aparmağa, mübahisə eləməyə nə həvəsim var, nə də hövsələm. Yenə deyirəm, sən yaxşı oğlansan. Səni itirmək istəmirəm, məni düzgün başa düş. Mənim də öz problemlərim var. Hər ay banklara kredit verirəm. Sən bir həftədir kirayə haqqını gecikdirirsən, mənim də kreditlərimin üstünə faizlər gəlir. Amma bu pulları vaxtında mənə versəydin, indi mən də rahat nəfəs alardım. Axı, belə olmaz, hər şeyin ölçüsü, biçimi, hər şeyin bir dirənən yeri var.
Muxtar sözünə ara verib ayağa qalxdı. Ağır addımlarla pəncərəyə yaxınlaşıb dərindən nəfəs aldı:
– Mən sənə heç nə demirəm. Bax, sən özün de. De görüm, mən nə edim? Necə edim, nə təhər edim?
– Sizi başa düşürəm, Muxtar dayı, mən nə deyim. Mənzilin sahibi sizsiz, necə deyirsiz, elə də olsun. Amma mənəm ki, bu mənzildə qalıram a… Heç kəs gəlib burda yaşamaz. Kağızları qopuq divarlar adamın üstünə gəlir, pəncərələr nə gündədir? Hələ tualeti, hamamı, mətbəxi demirəm.
Mən pulları cibimdən çıxarıb arasından bir yüzlük ayırdım, mənzilin açarları ilə bir yerdə dolabın üstünə qoydum.
– Sağ olun, – deyib qapıya tərəf getdim.
Muxtar:
– Sənə bir söz deyim, heç vaxt yadından çıxarma.
Mən dayanıb onun nə deyəcəyini qeyri-adi maraqla gözləyirdim. Bu adamla bundan sonra, bəlkə bir də heç vaxt üz-üzə gəlməyəcəkdim. Bu adamın səsini yəqin bir də eşitməyəcəkdim. Bəli, məhz elə bu anda fikirləşdim ki, “Muxtar dayı” deyə çağırdığım, özü demişkən, mənə heç vaxt pis olmayan bu qəribə adamla belə soyuq şəkildə ayrılmağımı nə Allah götürər, nə də mən özümə bağışlaya bilərəm.
Tez ayaqqabılarımı geyinib otağa döndüm. Muxtar sınıq-salxaq pəncərənin qabağında dayanıb hələ də küçəyə baxırdı. Yaxınlaşıb əlimi onun çiyninə qoydum və çox yumşaq şəkildə dedim:
– Buyurun, Muxtar dayı, deyin sözünüzü, eşidirəm.
Muxtar dərindən nəfəs alıb, mənə tərəf döndü. Onunla üz-üzə qaldıq. Muxtarın şişman qarnı məni bir az geri çəkilməyə məcbur etdi. O, cibindən dəsmal çıxarıb boynunu, boğazını, sonra alnını sildi. Ağır-ağır dilləndi:
– İnciməyəcəksən sözümdən?
– Yox, Muxtar dayı, Allah eləməsin. Siz sözünüzü deyin, heç ağsaqqal sözündən incimək olar? – deyə mən ona ürək-dirək verdim ki, o, fikrini rahat söyləyə bilsin.
– Sən çalış, Seymur, heç vaxt heç kimə möhtac olma; nə ataya, nə anaya, nə qardaşa, nə də bacıya – heç kimə. Kişi olan kəs özü qazanar, öz qazancını yeyər. Az, ya çox, dəxli yoxdur – özünü də dolandırar, arvad-uşağını da. Mən dediyim kimi yaşasan, həyatda hər şeyə nail olacaqsan. Yox, əgər elə-belə baş girləsən, axırın olmayacaq sənin, – deyib, təkrar pəncərəyə tərəf çevrildi və nazik yay pencəyinin cibindən siqaret çıxardıb yandırdı.
Mən danışa bilmirdim, nitqim qurumuşdu. Bəlkə, bu adamın hər şeydən xəbəri var. Hələ bilmək olmaz, bəlkə bu adam mənim bacımın dustaq həyatı yaşadığını da öyrənib, deyə düşünürdüm və bu fikirlər məndə bir rahatsızlıq yaradırdı. Susurdum, amma danışmalı idim. Nə isə deməli idim bu təzadlarla dolu şişman adama. Əslində düz deyirdi, amma niyə indi? Evdən çıxıb getdiyim anda, ovqatımın belə təlx vaxtında, həm də pulları görəndən sonra dedi bu sözləri mənə. Bəli, mən nə isə deməli idim. Muxtara cavab vermədən bu evi tərk etməyimi özümə bağışlamazdım.
– Siz bilirsiz, bu pullar məndə hardandır? – deyə mən yavaşca Muxtardan soruşdum.
– Özün dedin axı, evdən göndəriblər.
– Oğlunuz yaşında bir adamı sındırmaq, utandırmaq istəyirsiz. Sizin yaşınıza-başınıza yaraşmır axı bu münasibət. Mən heç vaxt başqasının çörəyini yeməmişəm. Kənddə meyvə ağacları ilə dolu iri həyətimiz var. Hər ilin bu vaxtı maşınlarla gəlib alırlar bizdən. Bəli, anamla birgə əkdiyimiz meyvə ağaclarının, min əziyyətlə ərsəyə gətirdiyimiz, bu gün bəhrəsini gördüyümüz almanın, heyvanın, narın, qozun, fındığın dəyəridir bu pullar, – dedim və iti addımlarla qapıya tərəf getdim.
Muxtar ardımca:
– Burda bir dəftər var, yəqin sənindir? – dedi.
Mən qayıdıb Ayşənin gətirdiyi on iki vərəq dəftəri dolabın üstündən götürüb Muxtara yaxınlaşdım. Onun qanı qaralmışdı. Gözlərini yerə dikmişdi. Bir əli şalvarının cibindəydi, o biri əlində tutduğu siqaretin külünü barmaqlarının ucu ilə yerə çırpırdı. Mən əlimi onun çiyninə qoyub:
– Əgər xətrinizə dəydimsə, bağışlayın, – dedim və otaqdan çıxdım.
İki ildən çox yaşadığım bu köhnə beşmərtəbəli binadan uzaqlaşdıqca özümə də qəribə görünən kövrək hisslər yaşayırdım. Mənə doğma olan bir yeri, ocağı sanki əbədi tərk eləyirdim. Halbuki mən bu evdə sarsıntılar da yaşamışdım, elə olmuşdu günümü cəmi bir dəfə yeməklə ötürmüşdüm, kirayə pulunu vaxtında Muxtara verə bilməyib, utanc hissi keçirmişdim. On iki saat günəmuzd fəhləlik eləyib, yorulub, əldən düşüb, evə birtəhər çataraq cırıltısı əsəblərimi oynadan çarpayıya özümü güclə salmışdım. Heç inanmazdım ki, bir gün bu evdən çıxanda belə nostalji hisslər yaşayacam. Mən qışqırmaq, hönkür-hönkür ağlayıb ürəyimi boşaltmaq istəyirdim. Niyə? Səbəbini özüm də bilmirdim. Bundan ötrü mütləq dənizə getməliydim. Sahildə kimsənin olmadığı bir yer tapıb hayqırmaq da, ağlamaq da mümkün idi. Amma indi yox, gecə yarıdan keçəndə – səhərə yaxın dan yeri söküləndə, ləpələr həzin-həzin pıçıldaşanda, ən başlıcası, Kənan da orada olanda getmək istəyirdim dənizə.
***
Mən hara getdiyimin fərqinə varmırdım. Yeməklərin menyusu yazılmış lövhə gözümə sataşanda bildim ki, bir kafenin qarşısında dayanmışam. Kafeyə daxil olub xidmətçi xanıma üz tutdum:
– Boş otağınız var? – deyə soruşdum.
O, mənim sualıma sualla cavab verdi:
– Neçə nəfərsiniz?
Mən tək olduğumu dedim.
– Yox, biz tək adam üçün otaq vermirik. Müdir bizə belə tapşırıb, – dedi və uzaqlaşdı.
Sağ tərəfdəki otaqdan çıxan xidmətçi oğlan əlində məcməyi yanımdan keçəndə onu səslədim:
– Sizin müdirin otağı hansıdır?
Xidmətçi oğlan:
– Bu otaq elə müdirin otağıdı, mən ona yemək gətirmişdim, – dedi və getdi.
Qapını ehtiyatla döyüb, icazə alaraq içəri keçdim. Elə mən yaşda, səliqəli geyinmiş bir gənc idi kafenin müdiri. O yemək yeyirdi və məni də masaya dəvət elədi. Təşəkkürümü bildirib dedim:
– Mənə bir otaq lazımdır. Gecə saat on ikiyə, ən geci birə qədər.
Kafenin müdiri:
– Bura kafedir, otel deyil, – dedi, bir əlində çəngəl, bir əlində bıçaq yeməyinə davam elədi.
– Bəs yemək yeməyəcəksiniz? – deyə soruşdu.
– Yox, yemək yeyəcəm. Əlbəttə, indi nahar eləyəcəm, elə axşam yeməyini də burda yeyib gedəcəm, – dedim.
– Biz gecə on ikiyə qədər işləyirik.
– Əla, lap yerinə düşdü. Mən on birdə yemək yeyib, on ikidə burdan çıxaram. Dənizə gedəcəm, saat dörddə bir nəfərlə görüşüm var.
Kafenin müdiri çəngəl-bıçağı boşqaba qoyub, ağzını salfetlə sildi. Və maraqla soruşdu:
– Gecə saat dörddə? O nə görüşdü elə?
– Mənim Kənan adında bir dostum var. Hər gecə səhərə yaxın əlil arabasında dənizə gəlir. Həə, çox maraqlı adamdı. Sübh tezdən günəşin dənizdən çıxmasına baxır və bundan ləzzət alır.
– Dediniz əlil arabasında gəlir, yəqin müharibədə olub, qazidir? – deyə o soruşdu.
– Bilmirəm. Mən onunla bu gün səhər tezdən tanış olmuşam, bir ayağı dizdən aşağı yox idi.
Elə bu vaxt otağın qapısı döyüldü. Xidmətçi oğlan çay gətirib masaya qoydu. Kafenin müdiri ona:
– Stəkanın birini də gətir, – dedi.
Xidmətçi oğlan:
– Baş üstə, – deyib çıxdı.
– Siz deyirsiz on ikidə burdan çıxacaqsız, dörddə görüşünüz var. Yaxşı, bəs on ikidən dördə qədər siz neyniyəcəksiz? O vaxt hava soyuq olur, əyniniz də çox nazikdir.
– Heç nə olmaz. Yaydır, havalar isti keçir, – dedim.
– Yoox, olanda olur.
Mən söhbətimizin alınmadığını artıq güman eləyib:
– Yaxşı, mən gedim. Sağ olun, – deyib, qapıya yaxınlaşdım.
– Sizin adınız nədir? – deyə kafenin müdiri arxamca səsləndi.
Ona adımı dedim. O isə:
– Mənim də adım Arifdi, – dedi.
O, mənə yaxınlaşıb əlini uzatdı. Beləcə, biz tanış olduq.
– Bir yerdə oxuyub eləmisiz? – deyə soruşdu Arif.
– Həə, ali təhsilli aqronomam, – dedim.
Arif güldü. Əllərini qoynunda çarpazlayıb:
– Qardaş, deməli, sənin yerin şəhər deyil.
– Tamam doğru, elə özümün də diplomuma heyfim gəlir, – dedim.
Əslində söhbətimizin başqa səmtə dəyişməyini istəmirdim. Ona görə də yenə məni narahat eləyən əsas məsələyə qayıtdım:
– Siz mənə bir otaq təşkil eləyin, mən bu gecəni birtəhər ötüşdürüm. Yeməyin hesabından başqa, əlavə iyirmi manat da verərəm, – dedim.
Elə bu vaxt xidmətçi oğlan içəri girib əlindəki stəkanı masanın üstünə qoydu, – Ayrı nə isə tapşırığınız var? – deyə Arifdən soruşdu.
– Var.
– Buyurun, eşidirəm, – deyə oğlan dilləndi.
– Bu qardaşın adı Seymurdur. Mən indi gedirəm, elə bu otaqda qulluq eləyin ona. Özü nə vaxt getmək istəsə, getsin.
Xidmətçi oğlan:
– Baş üstə, – deyib otaqdan çıxdı.
– Başqa bir obyekt də var, ora getməliyəm. Siz rahat istirahət edin. Bu otaqda hər cür şərait var. Hamamı, kondisioneri, divanı, yəni çölə çıxmağa ehtiyac yoxdur. O dediyiniz əlavə iyirmi manat da lazım deyil. Nə sifariş versəniz, pulunu ödəyərsiniz, bəs eləyər. Hə, gecə saat 3-dən tez getməyin. İşçilər on ikidə gedəcəklər. Gözətçi saat üçdə sizi yola salacaq.
Arif bunları deyib, mənimlə sağollaşdı və otaqdan çıxdı. O gedəndən sonra belə rahat otağın, elə Arifin özü demiş, gecənin yarısınadək ixtiyarımda olması məndə xoş bir ovqat yaratmışdı. Hər şeydən əlimin üzüldüyü, nə edəcəyimi və necə edəcəyimi dəqiqləşdirə bilmədiyim o üzüntülü anlar kaş heç ömrümə yazılmayaydı. Anlaşılmaz bir durumda qalıb hara getməyimin fərqinə varmadan saatlarla qaçıb “bəsdi” deyincə yorulmaq, haldan-hala düşüb, şıdırğı yağan yağışın altında diz çöküb, torpağın üstündə üzüqoylu uzanıb, tərki-dünya olmaq istəyimin canımda tüğyan elədiyi bir vaxtda Ariflə tanışlığım və özüm də gözləmədən onunla söhbətimin alınması, gözlərimdə dəyişmişdi hər şeyi, elə bu cəncəl dünyanın özünü də. Düşünürdüm ki, hər bir insan onun qarşısında yaranan çətinliklərə əl qaldırıb, “qismət beləymiş” deyib təslim olmamalıdır, məqsədinə doğru hərəkət eləməlidir. Belə olarsa, nə vaxtsa onun üçün hər hansı bir şansın yaranması, yıxılıb-durduğu, büdrədiyi, tələsdiyi ömür yollarında yaşıl işığın yanması mütləq və qaçılmazdır. Belə şanslar isə hər dəqiqə yaranmır. Yaşıl işıqlar hər dəqiqə yanmır qarşımızda.
Yadımdadır, universitet illərində tələbə oğlanların və gənc müəllimlərin yuxusunu qaçıran, onların ciddi və qeyri-ciddi təkliflərini rədd eləyən Gülgəz adlı olduqca gözəl və məsum bir tələbə qızın öz yoldaşları arasında mənə olan sevgisini açıq etiraf etməsi böyük səs-küyə səbəb olmuşdu. Halbuki o qız həmişə mənim diqqətimdən kənarda qalırdı. Gülgəz haqqında heç düşünmürdüm də. Amma o qız mənim ömür yolumda yanan yaşıl işıq idi, bəlkə də.
Azərbaycan.media